Диссертация (1102027), страница 38
Текст из файла (страница 38)
числа на месте o[stij употребляется составное местоимение ижекто. Такой перевод двойной формой соответствует ситуации, которая наблюдается вчудовской редакции Нового Завета [Пентковская 2009а]. При этом надо отметитьобщность принципов перевода основного текста и толкований формой иже кто в ТЕ-1а всоответствии с греческим местоимением o[stij. Для древнего, преславского и афонскоготекстов нормой является перевод относительным местоимением иже.Подобная передача греческого местоимения связана с поморфемным принципомперевода греческих слов: переводчик видит в первом элементе греческого обобщённоотносительного местоимения относительное местоимение o[j, которое обыкновеннопереводится славянским иже, и получается контаминированная форма вопросительноотносительного местоимения.
Появлению таких двойных форм мог способствоватьпроцесс, произошедший на тот момент (к началу XIII в.) в славянских языках, – этоупотребление вопросительных местоимений в функции относительных [Славова2005: 68].Рассмотрим все случаи употребления иже кто в соответствии с o[stij в евангельскомтексте и толкованиях ТЕ-1.а) ТЕ-1 от Матфея, евангельский текст1) Мф. 10:33 o[stij dV a'n avrnh,shtai, me e;mprosqen tw/n avnqrw,pwn( avrnh,somai auvto.n –109 иже кто §вер±жетьс мене преD члвЃки §верьгус его (л. 66 об.). Во всех редакциях, кромечудовской, содержится местоимение иже [Евангелие от Матфея 2005: 59].2) Мф. 12:50 {Ostij ga.r a'n poih,sh| to.
qe,lhma tou/ patro,j mou tou/ evn ouvranoi/j( auvto,jmou avdelfo.j kai. avdelfh. kai. mh,thr evsti,nÅ – 109 си суть . творще волю §ца моего иже еTђ нанбЃсэхь то мнэ браU и сестра и мтЃи есть (л. 81 об. – 82), однако в Погод. 174 содержится ижекъто аще, в чудовской редакции – иже бо аще кто [Евангелие от Матфея 2005: 70].3) Мф. 13:12 {Ostij ga.r e;cei( doqh,setai auvtw/| kai. perisseuqh,setai\ o[stij de. ouvk e;cei(kai. o] e;cei( avrqh,setai avpV auvtou/Å – 109 иже бо кто имать дастьс ему и збудеть .
а иже кто неимаU еже имать §иметс § него (л. 83 об. – 84), так же в чудовской редакции [Пентковская2009а: 85].ТЕ-1 от Матфея, толкования:1651) Мф. 5:22б (толк.) {Ostij ou=n u`dri,sei to.n avdelfo.n auvtou/ kata,ptuston( e;nocoj e;staitw/| sunedri,w| tw/n avgi,wn avposto,lwn – 109 иже кто убо досадить брату своему дозаwплевания . повиненъ еTђ сбору стЃ¥a апTђлъ (л. 36 об.)2) Мф.
6:32–33 (толк.) {Ostij ou=n zhtei/ ta. pneumatika.( prosti,qetai tou,tw| kai. ta.swmatika. kata. filotimi,an Qeou/) – 109 иже кто ищеть дхЃвн¥хь . и прилагаетс емумоисэиская по любочестию (л. 46 об.)3) Мф 10:38 (толк.) {Ostij( fhsi.n( ouvk avpota,xetai th/| parou,sh| zwh/|( kai. evkdw,seie`auto.n eivj qa,naton to.n evponei,diston( (tou/to ga.r o` stauro.j para.
toi/j palaioi/j) ouvk e;sti moua;xioj) – 109 иже кто не §речетс настоящаго жития . и вдасть себе на смЃрть поносную . кртTђъ бо§ древниa поносно бше . нэTђ ми достоинъ (л. 67).б) ТЕ-1 от Марка, евангельский текст:Мр. 8:34 [Ostij qe,lei ovpi,sw mou avkolouqei/n( avparnhsa,sqw evauto.n – 109 иже ктохощеть по мне ити да §твержетс себэ – 331 иF хощеU кто по мнэ ити да §връжетс собе (л.
173)– 68 иже хощеU кто по мнэ ити да §вержетс себе (л. 293) – 108 иF хощеU по мне ити. да§твръжетс себе (л. 299 об.) – Пог. 171 иже хощеUђ по мнэ ити , да §вержетс себе (л. 374 об.) –Кир.-Бел. 16/141 иже хwщеU по мнэ ити . да §вержетьс себе (275 об.), так же в чудовскойредакции [Пентковская 2009а: 83].ТЕ-1 от Марка, толкования:1) Мр. 8:34–37 (толк.) ka;n mh. qe,lh| tij( avpoqnh,setai( avllV o[stij qe,lei( ouvde,na ga.rfhsi. bia,zomai – 109 вижьDђ же яко не реcђ любо. яко и не хощеть кто да умреть. но иже кто хощетьникого же бо вэща нужю (л. 263) – 331 виF же яко не реcђ любо и не хощеU кто да умреU , но иF ктохощеть.
никогоF бо вэща нужю (173 об.) – 108 вижьDђ же яко не реcђ аще и не хощеU кто да yмреU. но иFкто хощеU. никого же бо рече н¹жD (л. 299 об.) – 68 но иже кто хощеU , никогоF вэща н¹жD¹ (л. 293об.) – Пог. 171 вижьD же яко не рече не хощеU кто да умреть , но иже кто хощеть , никого же бо реcђн©жуD (л. 374 об.) – К.-Б. 16/141 вижьD же яко не рече .аще не хощеU кто да умреть . но иже ктохощеU .никого же бо реcђ , н©жуD (л. 276);2) Мр.
8:38 (толк.) o[stij ou=n evpaiscunqh/| – 109 иже бо кто пост¥дитс . расптогоисповэдати бЃга (л. 264 об.) – 108 иже бо кто пост¥дитс (л. 302 об.) – 68 иже бо кто166пост¥дитс (л. 294 об.) – Пог. 171 иже бо кто пост¥дитс расптаго исповэдати бгђа (л. 376)– К.-Б. 16/141 иже бо кто пост¥дитьTђ. расптого исповэдати бгђа (л. 276 об. – 277);3) Мр. 10:13–16 (толк.) [Ostij ou=n de,xetai to. kh,rugma tou/ qeou/ w`j paidi,on – 109 ижекто приметь проповэдь божию яко дэтище (л.
277) – 331 иF mкто (л. 182 об.) – 108 иF кто пр·имеUпроповэDђ бЃж·ю. яко дэтищь (311 об.) – 68 иже кто (л. 305 об.) – Пог. 171 иже кто пр·имеUпроповэдь бжђ·ю яко дэтищь (л. 383 об.) – К.-Б. 16/141 иже кто пр·иметь проповэдь бжђ·ю . якодэтищь (л. 286 об.);4) Мр.
10:28–31 (толк.) [Ostij avfh,sei ta.j sarkika,j suggenei,aj – 109 иже кто wставиплотьск·а ужики (л. 280 об.) – 331 иже кто wставиU плоUск¥ ужик¥ (л. 184 об.) – 68 иже кто(л. 309) – 108 иже кто wставиU пл§ск¥ ужик¥ (л. 314 об.); Пог. 171 иже кто wставитьплотьск¥ ужик¥ (л. 392); К.-Б. 16/141 иже кто wставить плотьск¥ ужик¥ (л. 289);5) Мр. 11:15–18 (толк.) VAlla.
kai. o[stij th.n evk tou/ bapti,smatoj ca,rin kai. kaqaro,thtaprodw,sei tw/| diabo,lw/| – 109 но иже кто § крЃщен·а даръ и чтTђоту продасть д·яволу (л. 288 об. –289) – 108 но и иже кто § крЃщен·а даръ и чтTђот¹ продаTђ д·авол¹ (л. 322) – 68 иже кто (л. 316об.) – Пог. 171 но иже кто § крщђен·а даръ и чистот© продасть д·авол© (л.
400 об.) – К.-Б.16/141 но иже кто § крещения даръ и чистот© продасть д·аволу (л. 296);6) Мр. 11:19–23 (толк.) [Ostij ou=n o`ra/| to. th/j u`perhfani,aj pa,qoj evnoxlou/n auvtw/| – 109иже кто убо видитъ. гордости стрTђть ст¹жающу ему (л. 289 об.) – 331 иF убо кто видиU гордостистртTђть стужающ¹ ем© (л.
190 об.) – 68 иже кто убо видиU гордости страсть ст¹жающи ем¹ (л.317) – 108 иже кто ¹бо видиU гордости страсть ст¹жающ¹ему (л. 322 об.) – Пог. 171 иже кто убовидиU гордости стрTђть ст©жающ© ему (л. 401 об.) – К.-Б. 16/141 иже кто убо видиU гордости истрасть ст©жающу ем© (л. 296 об.).в) ТЕ-1 от Луки, евангельский текст:Лк. 14:27 kai. o[stij ouv basta,zei to.n stauro.n au`tou/( kai. e;rcetai ovpi,sw mou( ouvdu,natai ei=nai, mou maqhth,j – 175 и˜ кто не носить крTђта своего и грдеть и грдеть (sic!) по мнэи не можеть мои быти учнЃкъ (л. 238) – 173 и кто не носить кртTђа своего и грдеть по мнэ неможеть быти мои ученикъ (л. 282 об.) – 761 и хто (л. 175 об.) – 111 предложение пропущено(л. 158 об.).167ТЕ-1 от Луки, толкования:1) Лк.
8:26–33 (толк.) o[ti o[stij e;cei dai,monaj evn e`autw/|( toute,sti daimonika.j pra,xeij(e`ma,tion ouvk evndidu,sketai( toute,sti( th.n avpo. tou/ bapti,smatoj stolh.n ouvk e;cei – 175 яко ижекто имать бэсы в себе " се же есть бэсовьская дэяния " в ризу не wблачитс се же есть крЃщн@яwдэния не имать (л. 192) – 173 яко иже кто имать бэсы в собэ се же есть бэсовьская дэяния.
въ ризy не wблочитис . се же есть хрщЃения wдэяния не имать (л. 239) – 111 жJе кто (л. 74);2) Лк. 12:41–44 (толк.) {Ostij ou=n pisto.j eu`reqh/| kai. fro,nimoj( katastaqh,setai evpi.th/j qerapei,aj tou/ Kuri,ou( touse,stin evpa,nw pa,ntwn tw/n dou,lwn( w[ste e`ka,stw| evn kairw/|dido,nai to. sitome,tron( ei;te dogmatiko.j lo,goj evsti.n( w[| tre,fontai ai` yucai.( ei;te pra,xewnu`potu,pwsij( kai. diatagh. pw/j dei/ biou/n – 175 а "и" кто вэренъ wбрщеть и смысленъ "поставитьTђ над рабы гнTђа " якоже комyждо во врем дати житомэрение " еже учения "с˜" имьжекормтьTђ дшЃи " ли дэянию wбразъ " и житью како лэпо жити (л.
223 об.) – 173 а еже ктовэренъ wбрщетс и смысленъ поставитьс надъ рабы гнTђа якоже въ врем даяти и жита мэриееже учения слово . им же коръмтс дшЌи . ли дэянию wбразъ и житию како лэпо жити (л.268) – 111 иже кто (л. 134);3) Лк. 14:25–27 (толк.) {Ostij ou=n blapto,menoj eivj qewse,beian u`po, tinoj tw/n oivkei,wn(ste,rgei th.n pro.j auvtou.j sce,sin( kai. protimote,ran tau,thn poiei/tai th/j pro.j to.n Qeo.neuvaresth,sewj( e;ti te kai. dia. tou/ filozwei/n polla,kij kai. marturi,ou prokeime,nou eivj a;rnhsinevktrachli,zetai( ou-toj ouv du,natai Cristou/ ei=nai maqhth,j) – 175 иже кто убо врежаемъ " въбЃочтTђье § коmго и свою любовь к немy имать " и чтTђьнэ ищю творить " еже къ бЃо угожение творить "еще же и животолюбия ради " многажды и мyчению предлежащю " въ §вержение съклонитьTђ " неможеть хвTђъ учнЃикъ быти (л. 238 об.) – 173 иже врежаемъ въ бЃогочестие § кого (л.
283) – 111иже кто (л. 159 об.);4) Лк. 12:41–44 (толк.) {Ostij ou=n pisto.j eu`reqh/| kai. fro,nimoj( katastaqh,setai evpi.th/j qerapei,aj tou/ Kuri,ou( touse,stin evpa,nw pa,ntwn tw/n dou,lwn( w[ste e`ka,stw| evn kairw/|dido,nai to. sitome,tron( ei;te dogmatiko.j lo,goj evsti.n( w[| tre,fontai ai` yucai.( ei;te pra,xewnu`potu,pwsij( kai. diatagh.