Диссертация (793182), страница 14
Текст из файла (страница 14)
P. 19–29. Ср. замечание Я.Буркхардта, что «греки и римляне составляли светское общество»: Буркхардт Я. Размышленияо всемирной истории. М.; СПб., 2013. C. 122 и далее.239Sent. III.8.4: «Geminum confert donum lectio sanctarum scripturarum, siue quia intellectum mentiserudit, seu quod a mundi uanitatibus abstractum hominem ad amorem Dei perducit. Excitati enim saepeillius sermone, subtrahimur a desiderio uitae mundanae, atque accensi in amore sapientiae, tanto uanaspes mortalitatis huius nobis uilescit, quanto amplius legendo spes aeterna claruerit»; Sent. III.15.2 :«Actiua uita mundanis rebus bene utitur, contemplatiua uero mundo renuntians, soli Deo uiueredelectatur»; Regula monachorum.
4.1: «...Tunc enim servi Christi liberum animum divinae militiaeofferunt, quando a se spei saecularis vincula cuncta praecidunt». Etc.240DEO II.18.1: «Inde agmina uirorum et puellarum sanctarum, inde sectatores et sectatrices perpetuaecontinentiae pullularunt, castigantes se non solum in corpore sed etiam in ipsa concupiscentiae radicecastrantes, caelestemque atque angelicam uitam in terrena mortalitate meditantes atque in carnecorruptibili incorruptionem perpetuam retinentes»; Diff. II.29: «Illa fabulis vanis oblectatur et verbis,ista Scripturarum meditationibus atque praeceptis; illa gaudet spectaculis rerum terrestrium; istacontemplatione coelestium gaudiorum». Etc.241См. ниже гл.
II. §2.2.242Марей Е. С. Sapientiam sine eloquentia prodesse non est dubium: взаимосвязь мудрости икрасноречия в произведениях Исидора Севильского // Вестник ПСТГУ. Серия I: Богословие.Философия. Религиоведение. 2013. Вып. 1 (45). С. 7–19.243Ср.: Markus R. A. The Sacred and the Secular: From Augustine to Gregory the Great // The Journalof Theological Studies. 1985. №1(36). P. 84–96.244В частности, такое понимание следует из требований к клиру в DEO II. 2.1 (см.
ниже), котороев полной мере проясняется из списка препятствий для рукоположения в епископы: IV Tolet. 19:«…nonnulli etiam sceleribus implicati uel saecularis militiae dediti, indigni ad honorem summi ac sacriordinis peni en erunt. deinceps qui non promoueantur ad sacerdotium ex regulis canonum necessariocredimus inserendum: id est… qui saecularis militiae dediti sunt qui curiae nexibus obligati sunt». О54опирающимися на насилие и страх, хорошо видна из 48-й главы третьей книги«Сентенций» Исидора и последовательности предшествующих и последующихглав245.
Принципиально, что saeculum и светское непосредственно связываютсяИсидором с грехами246.Сакральное указывает, в первую очередь, на принадлежность Богу247:Священное Писание (scriptura sacra, sacra eloquia248), день Господень или местопогребения святого249, а также церковная, литургическая утварь250. Из этихпримеров можно заключить, что конкретные проявления сакрального связаны впервую очередь с богослужением. Однако для понимания сакрального важнее то,что оно являет собой оппозицию по всем параметрам светскому / секулярному,описанному выше. В этом смысле принципиально, что грех, которому человекслужит в миру, есть полное противоречие сакральному, поскольку он –военной службе, которая может, в частности, подразумеваться в этом каноне: Cazier.
Op. cit. P.214–215.245Sent. III.48. De praelatis: «1. Vir iustus aut omni potestate saeculari exuitur aut, si aliqua cingitur,non sub illa curuatur ut superbus tumeat, sed eam sibi subicit ut humilior innotescat... 2. Qui inadpetendis honoribus saeculi aut prosperitatibus mundi instanti desudat labore, et hic et in futuro uacuusinuenitur a requie, tantoque sarcinis peccatorum grauatur, quanto a bonis operibus alienus.
3. Quantoquisque amplius saecularis honoris dignitate sublimatur, tanto grauius curarum ponderibus adgrauatur...4. Quanto quisque curis mundi maioribus occupatur, tanto facilioribus uitiis premitur...». О структуресм.: гл. II. §2.1.246Exp. VT. In Exodum. 35.2: «Hoc de praesenti non dicitur saeculo, sed de futuro, quia in sex aetatibushuius saeculi servientes, in septimo die, id est, aeterno Sabbato liberabimur, si tamen voluerimus esseliberi, dum adhuc in saeculo servimus peccato». Особенно эта идея заметна при сравнении систочником исидорова толкования: Hieronymus Stridonensis.
Adversus Iovinianum. 2.25. См. такжеSent. III.48.4: «Quanto quisque curis mundi maioribus occupatur, tanto facilioribus uitiis premitur. Sienim uix ualet peccata animus deuitare quietus, quanto magis occupatione saeculari deuinctus».247Diff. I. 33 (498): «Sacrum vocamus quod ad Deum pertinent». Причем, легитимная формасакрального (sacer) возможна только в рамках истинной религии, см.: Fontaine J.
Le «sacré»antique vu par un homme du VIIe siècle: le livre des Étymologies d'Isidore de Séville // Bulletin del'Association Guillaume Budé: Lettres d'humanité. №48 (1989). P. 394.248Например, Sent. I.18.4–5; III. 9.2.249Historia de regibus Gothorum, Vandalorum et Suevorum. 42: «Denique, dum adversus milites, quiSeptem oppidum, pulsis Gothis, invaserant, Oceani freta transissent, idemque castrum magna vicertaminis expugnarent, adveniente die Dominico, deposuerunt arma, ne diem sacrum praeliofunestarent»; Ibid. 45: «Iste adversus Cordubensem urbem praelium movens, dum in contemptumcatholicae religionis beatissimi martyris Aciscli iniuriam inferret, hostiumque ac iumentorum cruoresacrum sepulcri eius locum...».250Etym. XV.5.1: «Sacrarium proprie est locus templi in quo sacra reponuntur».
Regula monachorum.20.1: «Ad custodem sacrarii pertinet cura vel custodia templi, signum quoque dandi in vespertinis,nocturnisque officiis, vel vestes suere, ac vasa sacrorum, Codices quoque instrumentaque cuncta,oleum in usus sanctuarii, cera et luminaria».55оскорбление Бога, отпадение от Него и причина не оказаться в царстве Божьем251,которое противопоставляется веку сему, т.е. светскому252. В частности, поэтомуправедность как безгреховность, подразумевающая в пределе святость253 –проявление сакрального254, проще достигается в бегстве от тщеты мира255.Что касается образа двух Градов, соотносимого с описанной оппозицией, тоу Исидора он встречается лишь единожды256, что в целом характерно длялитературы Толедского королевства, где, по сравнению с другими регионами,труды Августина получили не такое широкое распространение257.
И хотясочинение «О граде Божьем» здесь было известно258, а Исидор цитировал этот текстчаще, чем остальные труды епископа Гиппона259, вопрос о том, как эта модель былаусвоена и переосмыслена в Испании, составляет отдельную исследовательскуюзадачу. Пока можно отметить, что, противопоставление двух Градов (civitates) с егоисторико-политическими коннотациями, вероятно, было не актуально для новогопроекта, начало которому положил III Толедский собор и развил Исидор260 иDEO II. 17(16). 4: «Quod autem cinere asparguntur, uel ut sint memores quia cinis et puluis sunt uelquia puluis facti sunt, id est impii facti sunt. Vnde et illi praeuaricatores primi homines, recedentes adeo malisque factis offendentes creatorem, in puluerem unde sumpti sunt redierunt… 5. … et perfauillam cineris perpendamus mortis sententiam ad quam peccando peruenimus»; Ibid.
II.25 (24).7:«…Qui si priusquam regenerentur transierint, procul dubio a regno Christi alieni sunt… 8. Quamuisautem per regenerationem pereat originale delictum, poena tamen mortis quae per praeuaricationemmandati introit manet et in eos quos a reatu originis purgat baptisma saluatoris…».252Etym. VI.1.11: «Summa autem utriusque Testamenti trifarie distinguitur: id est in historia, inmoribus, in allegoria. Rursus ista tria multifarie dividuntur: id est quid a Deo, quid ab angelis, vel abhominibus gestum dictumque sit; quid a prophetis nuntiatum de Christo et corpore eius; quid de diaboloet membris ipsius; quid de veteri et novo populo; quid de praesenti saeculo et futuro regno atqueiudicio».253Etym.
VII.2.36: «Nazareus a merito, id est sanctus sive mundus, quia peccatum non fecit».254Diff. I.33(498).255García R. M. H. El uso del término saeculum en el tratado De vana saeculi sapientia de Valerio delBierzo // Helmantica: Revista de filología clásica y hebrea. 1997. №48 (145). P. 81–98.256Exp. VT. In Genesin. 6257Weidmann C. Augustine’s Works in Circulation // A Companion to Augustine / Ed. by M. Vessey.Malden: Wiley-Blackwell Publishing, 2012.
P. 436.258Например: Br. Ep. 44.259Martín J. C. Isidore of Seville // The Oxford guide to the Historical Reception of Augustine. 2 vols.Vol. 2 / Ed. by K. Pollmann. Oxford: Oxford University Press, 2013. P. 1194.260См., например: Rus Rufino S. Unidad y paz en el reino visigodo. Dos aspectos del pensamientopolítico de Isidoro de Sevilla // Antiquité Tardive. 2015. Vol.