Диссертация (1100941), страница 86
Текст из файла (страница 86)
Sunt autem illa ptissimum aue habitumsiue priuationem alicuiuis rei significant ut integer vitae.Nomina praeterea formam participiorum habentia idest quae figurantur exparticipiis praesentis temporis & praeteriti possunt construi cum genitiuo ut Vergiliusii geor. Patientes uomeris unci.
& ab eo compositum impatiens. Participia namq siessent accusatiuo iungerentur diceremusq patiens laborem, appetens pecuniam.Nominq quoq verbalia quae alii participia vocant formata ab iltimo supino umutata in or construuntur cum genitiuo ut amator uxoris, doctor gentium &foeminina quae formantur a masculinis tor mutata in trix cum genitiuo etiamconstruuntur ut amatrix viri & quae etiam irregulariter formantur ut expultrix uitiorumquod ab expulsor fit.Et nomina superlatiua. Superlatiuum cum plurali tantum genitiuo construiturut Horatius pri ser graecorum longe doctissimus.
Potest etiam cum genitiuo singulariconstrui modo sit nomen collectiuum hoc est in numero singulari multitudinemsignificans ut pplus gens Vergulius pri aen o danaum fortissime gentis tidide.Comparatiuum quoq quotiens inter duos fit comparatio ad immitationemgreacorum potest cum genitiuo construi quotiens ponitur ut iuniores grammaticidicunt partitiue ut si dicas aiacus fortior fuir telamonius duo enim tantum fuerunt aiacesalter telamonis alter oilei filius. Nam si tres fuissent non fortior sed fortissimusdicendum erat.
Sicut dicimus digitorum medius est longuissimus, manuum vero dextraest fortior.Loco etiam genitiui nonnunq ponitur ablatiuus cum praepositione de vel exhorum posuit pro his ad imitationem graecorum qui cum ablatiuum non habeantcomparatiuum cum genitiuo construunt quemadmodum & superlatiuum. Illo modointer illos differentia est quod comparatiuum iungitur cum genitiuo significante unumaliquid sui generis.
Superlatiuum vero cum genitiuo significante plura sui generis.Illud tamen hoc in loco non est dissimulandum quod valla notauit q comparatio unumgradum siue primum obtinet, superlatio vero ultimum, nam ubi est superlationecesse est ut ibidem fit comparatio. Si enim plura sint vasa ad eandem magnitudinemfacta & aliud fit longe capacius recte dixeris illud esse maius omnibus illis quae suntinter se aequalia quod si aliquod vas fit maius alio & aliud maius illo hoc comparatumillis duobus non dicetur maius illis sed maximum illorum.Datiuo complura iunguntur, sunt autem ut Priscianus ait illa quae ad gratiam velad utilitatem alicuius vel contra referuntur ut facilis, dificilis & similia.Accusatiuo etiam quemadmodum aliis in locis diximus nomina adiectiua cumaccusatiuo construi possunt sed per figuram synechdochen tantum poetis premissamAblatiuo quoq mediante praepositione siue septimo casu.
De quo Diomedes inidiomatis hsi verbis scribit. Multa sunt quae per ablatiuum casum romani solent efferee,inmensa est enim huius casus licentia & utuntur eo saepissime per duobus casibusgenitiuo & datiuo ut bellum varia victoria.mulier bona forma quae uero Diomedes ablatiuum appellat nos si cinstare nobisuolumus septimum siue effectiuum appellamus.
Ablatiuus autem esset mediante163propositione ut alienus a crimine.Comparatiua quoq. Diximus comparatiuum quotiens ponitur partitiue construicum genitiuo nunc vero dicit q siue compararetur ad unum siue ad plura sui vel diuersigeneris construitur cum ablatiuo siue septimo casu. Nam ut alio etiam loco diximusquotines ablatiuus sine praepostione ponitur. Antiquores septimum casum appellabantut Achilles fuit fortior aiace & hectore.Ablatiuus siue septimus casus. Illorum stulticia hoc in loco ridenda est qui pro eoquod ego dixeram munda in declinationem christianorum venit quoniam eo anno quointrocutione has eddimus rinda & munda & complura alia castella maurorumexpugnata sunt ductu atq auspiciis ferdinandi omnium regum clarissimi putantesmunda adiectiuum esse nomen.De construcione quarundam partium orationis.Quemadmodum omne verbum personale ante se cum nominatiuo construitur ita postse varios casus recipit quam rem nunc aggredimur ab illo potisssimum facientes initium[Nebrija 1459: 248 - 250](368)Quare dicitur Nominatiuus? Quia per illum nominamur rectus vero idem dicitur quiaaliunde non cadit.[Nebrija 1459: 166]Quare dicitur nominatiuus? Casus omnes siue speciali quadam illorum significationedicti sunt ut nominatiuus quia per eum nominamur ut ego uocor antonius cur non &factiuus uel actiuus cum per eum quid facimus uel agimus cur non passiuus cum pereum patimur.[Nebrija 1459: 166]Nominatiuus vocatur etiam rectus quia cum caeteri casus ab illo cadant unde etiamobliqui dicuntur ipse in prima sua positione rectus subsistit unde etiam improprie casusnominatur ut paulo ante memorauimus cum de numero agebatur.[Nebrija 1459: 166]Quare dicitur genitiuus? Quia per eum ostendimus cuius sumus filii ut antonius ioannis[Nebrija 1459: 166]Eodem modo genitiuus dicitur quia in eo casu ponimus nomen genitoris cur non &possessiuus cum eius significatio communior fit possessio cur non & superlatiuusquandoquidem superlatiuus gradus cum illo construitur & eodem modo de reliquispraeter uocatiuum cuius significatio semper habet uocandi uim.[Nebrija 1459: 166]Genitiuus quoq tum casus patrius tum paternus tum gigendi vocatur.
P, nigidius testeGellio libro xii interrogandi casum appellat ut cuius es filius.[Nebrija 1459: 167]164Quare dicitur datiuus? Quia in eo casu ponimus illum cui aliquid damus ut do tibipecunias.[Nebrija 1459: 167]Datiuus eodem modo dandi casus & accusatiuus accusandi casus quem etiamDiomedes incusatiuum nominat.[Nebrija 1459: 167]Quare dicitur accusatiuus? Quia in eo casu ponimus illum quem accusamus utPompeius accusat Caesarem.Quare dicitur uocatiuus? Quia in eo casu ponimus illum quem uocamus ut o musa mihicausas memora.[Nebrija 1459: 167]Vocatiuum quoq graeci rectum appellant & si non nunquam a nominatiuo cadat.[Nebrija 1459: 167]Vocatiuus etiam vocandi & ablatiuus auferendi casus dicitur.[Nebrija 1459: 167]Quare dicitur ablatiuus? Quia in eo casu ponimus illum a quo aliquid auferimus ut egoaufero a te libros.[Nebrija 1459: 167]& ablatiuus auferendi casus dicitur.[Nebrija 1459: 167]Quare dicitur effectiuus? Quia in eo casu ponimus instrumentum quo aliquid efficiturut ego peto te saxo.[Nebrija 1459: 167]Effectiuum quoq nouo nomine ad superiorum similitudinem nos primum appellauimuscum ab aliis semper septimus vocetur ut ablatiuus sextus latinus a Diomede vocatur.
Etquamquam effectiuus alias habet significationes quam cum per cum instrumentoaliquid efficimus nominatur tamen ab hac speciali significatione quemadmodum dereliquis superioribus dicebamus.[Nebrija 1459: 167](369)Nam & septimum adiecimus contra communem doctrinam propterea quod auctoresplerumq illius meminerunt & quod noster Quintilianus grammaticum iubet inquirerean sit apud latinos uis quaedam septimi casus, nam subdit cum dico hasta percussi non165utor ablatiui natura.
Laborat Priscianus & quidem iudicio meo frustra probare non essecasum septimum apud latinos idq praecipue illa ratione quod nulla differentia vocisdistet a sexto quae ratio si vera esset neq ex diuersitate significationis potius qterminationis casus distinguerentur idem esset ablatiuus pluralis cum datiuo eiusdemnumeri & vocatiuus cum nominatiuo quia in terminatione semper sibi ipsis similessunt.[Nebrija 1459: 168]Quod uero idem Priscianus ait neminem appellare septimum casum illum cum quoconstruitur comparatiuum immo nullus auctor est qui septimum casum admittat quiidem non dicat comparatiuum construi cum septimo casu nunquam uero cum ablatiuo.Ergo cum dixit semper ablatiuo similis intelligendum est in terminatione non insignificatione quoniam simile cum datiuo iunctum similitudinem quantitatis &lineamentorum significat.[Nebrija 1459: 168]Sunt qui octauum casum ponant cum s utimur datiuo pro accusatiuo & preapositioneut Vergilius CC clamor caelo idest in cealum.[Nebrija 1459: 168](370)Casus nominum sex sunt: Nominans, Gignens, Dans, Accusans, Vocans, Auferens[Sempere 1546: 27]Nomina substantiva significantia rem possessam & a posteriori supino deducta tunmeutrae voces adjectivae substantivae positae gigendi casum requirunt[Sempere 1546: 135]Genetivus possessionis, tam actionem quam passionem declarat.Sic vulnus Achilis, tam ab eo datum, quam acceptum vulnus significat; quod clariuspatebit exemplis scholii sequentis.[Sempere 1546: 136]Eadem nomina in laudem, & vituperationem, utrumque casum, & gigendi, & auferendisibi asciscunt: ut senex ardentis avaritiae[Sempere 1546: 137]Praepositiones gignendi casui servientes sunt hae: pridie, postridie, tenus; que aliiscasibus adhaerent.[Sempere 1546: 126]Sexto casui servientes sunt: a, ab, abs[Sempere 1546: 127]166Praepositiones accusandi, & auferendi casui destinate quatuor sunt: in, sub.[Sempere 1546: 128]haec plurales Dando & Auferendi casus in abus[Sempere 1546: 128]Agens verbum est quod in O desinens post se accusativum patientem & transpositiscasibus ac eodem sensu mantente verbo patiente commutatur ut diligo patrem, arocampum.[Sempere 1546: 128]Patiens verbum est quod finitum in or postulat ante se nominativum patientem post severo ablativum agentem cum praepositione a vel ab aut dativum interdum accusandicasum cum praepostione per[Sempere 1546: 159]El nominatiuo por su posicionse rige del verbo y es mas frequentey el genitivo por su possessiony vi possessiones el genetiuole rige el dativo por aquisicionvi aquisitionis se rige el datiuo,y por transicion se rige el siguienteabsoluto se pone el vocativoy esta yo digo mejor opinionel ablatiuo con preposicionpor instrumento se da el effectiuoy absoluto es a vezes en conclusion[Thámara 1550: 13]El recto se rige por su posiciony vi poffeffiones el genitiuo,vi aquifitionis se rige el datiuo,y el acufatiuo por su transicionel vocatiuo absoluto lo pon,la preposicion tu da al ablatiuo,el inftrumento fe da al effectiuo,y eftós dos grados vn cafo fon.[Thámara 1550: 13 - 14]NominativoEfte fe rige y es también regidoy tiene fu puefto por anteriory con el concierta en gentil fonido167de modo que no aya en ellos errortiene su régimen posteriorpor todos los casos en muchas maneras,el nominativo sera en las primerasen verbos reciṕ rocos y verbo mayor.[Thámara 1550: 17]GenitiuoCon el genitiuo el verbo pondremosactiuo, paffiuo, neutro, deponentepor fu poffeffion fegun que lo fíenteel que en el arte por docto tenemos,al imperfonal también le daremosel genitiuo en fpecie primeray el nombre adiectiuo lo rige de fuerafegun que defpues adelante diremos[Thámara 1550: 17]DativoEl verbo también rige fu datiuopor via que dicen de aquificion,en fpecie tercera fe pone en actiuofegunda es de neutros efta conftrucionen imperfonal de la mifma razón,y es affi mifmo en el deponentey aun en el nombre fe haze en efto regentedigo adiectiuo, y no muchos fon.[Thámara 1550: 17]El acusativoy el acusatiuo por su transicionEl acusatiuo con verbo pongamosy fea primero por fu tranficiondefpues por natura del verbo digamosy defto en el arte fus fpecies fony a bueltas también con prepoficionpor tiempo lugar y Sinecdoche dadadel Nombre, de Aduefbio, y de Interieciondel verbo neutro no refcibe nadade todos los otros ay una manadaregidos del Verbo por jufta razón.[Thámara 1550: 18]168El Vocatiuo fe nos reprefentaque es abfoluto en fu conftruciony efta yo tengo por buena opinión,la otra por cierto no me contentadel Imperatiuo que a efte regentay efto yo tengo mucho bien prouadopues efte cafo nunca fe ha mudado,nueftra opinión mejor se fuftenta..con el vocatiuo no haze fonido[Thámara 1550: 18]AblativoAl Ablatiuo agora vengamosdel Verbo es regido con Prepoficion,por tiempo, lugar, y por fu conftrucion,feguñ que en el arte fpecies hallamos,[Thámara 1550: 19]Effectivocon efte juntando a effectiuo pongamosel qual es regido por inftrumento.
![](https://s.studizba.com/z.php?f=/templates/si/i/noavatar.png&w=100&h=100&t=1"){kind=avatar}
