Диссертация (1100941), страница 75
Текст из файла (страница 75)
dixit «Duo genera sunt quae sola ratio naturae novit masculinum &foemininum». Genus illud alterum quod ab autoritate defluxit nullum sexum prae sefert: sed illud tantum sequitur, quod usu confirmavit, ut «lapis», «terra» cum in naturanullius certi sint sexus, alterum masculino, alterum foeminino genere usus protulit.Ergo recte dixit genus in nomine esse notionem quandam qua masculinum afoeminino distinguitur, aut natura duce, aut usu: & neutrum ab utroque, nam exillis duobus & ex hoc reliqua genera fiunt.[Nebrija 1495: 164]110(252)Nam vero ratio erat, cur dominus sit generis masculini aut quia reperitur coniunctuscum nominibus aduectiuis generis masculini aut ratione significantionis quae admasculos tantum pertinet aut deniq quia secundae est declinationis in usterminatum.[Nebrija 1495: 164](253)Deinde quod nomina adiectiua q per prima & secunda nominis declinationeminflectuntur & pnomina & participia non declinantur per hic & haec & hoc sed persuas cuiq generi terminationes accomodatas.[Nebrija 1495: 164]De genere nominum, pronominum & participiorum qm aliis in locis copiosiusdisputabitur quod ad hunc locum attinet dicimus genera eem quinq.
Masculinum quoddeclinatur cum hic&c. Sed haec quam in sufficienter dicantur quis non videtur. Primumquia non ideo nomen est aut masculinum quod declinatur cum hic aut foemininum quoddeclinatur cum haec aut neutrum quod declinatur cum hoc sed quia est vel masculinumvel foemininum vel neutrum ideo declinatur aut cum hic aut cum haec aut cum hoc.Genera nominum declinabilium oratinonis partium elegit quaedam accidentia sinequibus non potest fieri illa quam diximus constructio in nomine, pronomine &participio genus, numerum & declinatinem.[Nebrija 1495: 52](254)Sed ut in capite generis dictum est illa ratio valet apud graecos plurimum quiloquuntur per articulos apud latinos nullius est momento.[Nebrija 1495: 78]In sermone nanque graeco, hebraico, punico, aut denique cuiuscunque alteriuslingae, quae articulis utitur, praeceptum illud [masculinum esse quod declinaturcum hic] sufficiens erat: cum in serie orationis nomina plerunque articulos habeantconnexos.
At vero latinis qui ex idiomate articulos ignorant regula illa non suffragaturneque ob aliam causam fuit proposita nisi ut pueri confusam quandam generis haberentcognitionem. Nam si puero interroganti musa cuius generis est foeminini respondeasquia declinatur per haec subiici et ille rursus quare declinatur per haec. Respondebisopinor quia generis est foeminini ergo circulum fecisti quod in doctrina q sit vitiosumAristoteles in posterioribus analecticis praeclare demonstrat. Quoniam si foemininumid circo est quia per haec declinatur & rursus per haec declinatur quia est foemininum,nunquam omnino scire poterimus musa cuius generis est. Quare ne pueri diuitius anobis eludantur tradendae sunt illis regulae quibus non per articulos qui in sermonelatino nulli sunt sed per significationes aut terminationes possint genera nominumcognoscere.111[Nebrija 1495: 79]Quod est nomen masculinum, non magis satisfacit hoc loco quam libro primo nam utillic dicebamus non propterea dominus est masculini generis quia declinatur cumhic, sed declinatur cum hic, quia est generis msculini.
Sed in hoc sequitur vulgaremrationem[Nebrija 1495: 73](255)Foemina masq genus. Praemittit regulas generales quae colliguntur ex nominumsignificatione generali & quae terminationum regulis praeferendae sunt.[Nebrija 1495: 53]Est igitur prima significationis regula quod nomina propia sive appellatiua sexusalterutrius si sunt masculorum generis sunt masculini, si foeminaum foemininiquam rem sola natura duce possumus intelligere etiam si nobis id monstrauerit nemo.Nam ut Priscianus ait «duo genera sunt quae sola ratio naturae novit: masculinum &foemininum». Neq id solum in humana specie ut hic vir, haec mulier, hic papa, haecobstetrix, hic byrrhia, haec, glycerium, sed etiam in aliis rebus in quibus pergenitalia membra aut certa quaedam signa marem a foemina separamus.Quemadmodum equum ab equa, asinum ab asina, ceruum ab cerua, canem & bouemmares a foeminis genitali gallum vero a gallina tum crista tum cauda tum etiamcalcaribus atq alias animantes certis quibusdam insignibus natura distinxit.[Nebrija 1495: 54]Secunda significationis regula est quod nomina carum rerum quae sexum discretumnon habent, si res illas tales imaginamur & fingimus aut de illis ita loquimur quasisint masculae aut foeminae generis sunt masculini aut foeminini, ut hic mars, maecvenus, sic enim de diis gentium poetae fabulantur quasi sexum habeant quod marsvenerem adulteravit quodque illa ex anchise aeneam genuit & talia quaedam quae innaturam divinam cadere nullo modo poterant.Eadem quoq ratione angelorum quaedam propria nomina generis sunt masculini utMichael[Nebrija 1495: 55]quod graece epicoenum, latine interpretatur promiscuum siue confusum inter quod &commune hoc distat quod commune est ubi visu fecernimus sexum[Nebrija 1495: 164]Tertia significationis regula est quod nomina quae ex ipsa rerum significatione admares & foeminas pertinent comunia sunt duorum generum ut hic & heac pauper.Homo.
Testis. Nomina praeterea quae ex ipsa rerum significatione ad mares &foeminas pertinent atque neutris iungi possunt communia sunt trium generum uthic& haec& hoc prudens, sapiens, foelix.112[Nebrija 1495: 56]esse notionem quandam qua masculinum a foeminino distinguitur, aut natura duce,aut usu: & neutrum ab utroque[Nebrija 1495: 164]Propositis regulis generalibus ad cognoscendum genus nominum ex rationesignificationis nunc quod reliquus est quodque sub nulla ex illis regulis continetur perterminationes ordinis alphabetarii disponit.[Nebrija 1495:70]Dicit itaq imprimis quod nomina terminata in a generis sunt foeminini ut haec musaQuod nomina latina terminata in e generis sunt neutri ut hoc mare, cubile, monile, &a nominibus adiectiuis duorum generum communibus sub terminationem is, ut hic,haec breuis, hoc breue, hic alacer, haec alacris, hoc alace, vel hic haec alacris, hocalacre.[Nebrija 1495: 72]Sit commune trium quod nomina gentilia comunia sunt trium generum ut hic, haec,hoc arpinas.[Nebrija 1495: 73]Quod in o desinentia generis sunt masculini ut hic sermo, histrio, unio pro gemma velmargarita potius graddiori nam pro unitate si uspiam reperiretur generis essetfoeminini, ergo addit gemma ut significaret lapillum rem corpoream.[Nebrija 1495: 73]Quod tertia declinarionis nomina in a terminata generis sunt neutri ut hocemblema, atis.[Nebrija 1495: 76](256)Quod est nomen dubium? Quod declinatur cum hic vel haec, ut hic vel haec finis, hicvel haec cortex.[Nebrija 1495: 51]De genere dubioPomiscuum etiam ad genus terminationis refertur.Nunc vero de genere dubio dicit esse pauca nomina quae auctores alio genere ausi suntproferre q usu atque grammatices regule exigebant.
Ut talpa, dama cum rationeterminationis generis sint foemininiVergilius auctoritate sua utrumque sub genere masculino protulit. Cardo, inis cum113plaerique omnes masculino genere protulerint, gracchus in atalanta proportionemsecutus dixit o. Grata cardo regium egressum indicans.[Nebrija 1495: 80]Quia de dubiis siue incertis generibus in fine capitis quod de genere scipsimus satiscopiose dictum est nihil aliud hoc loco dicimus q quod dubium genus differt a communiduorum in eo quod dubium est quo auctores nulla ratione ducti sed sola auctoritatesub alio genere usi sunt.
Commune vero est ubi visu fecernimus sexum quam utrumqsub una termonatione proferimus ut hic & haec homo, ut hoc & haec canis in quo etiamab epicoeno differet ut statum dicemus.[Nebrija 1495: 164](257)Quod est nomen promiscuum? Quod cum articulo hic vel haec significat animaliautriusque sexus, ut hic milvus, hic mus, haec aquila, haec dorcas.[Nebrija 1495: 167]epicoenum vero ubi visu non secernimus sexum & sub uno articulo, quem videlicetfirmavit autoritas, uterque sexus intellegitur. Сum non possimus naturaliter inpromiscuis sexum deprehendere vocem illius sexus sequimur, quem usus elegit. Namcum in natura sit distinctius sexus cuiusque speciei animalium perfectorum, puta, milui,aquilae, cum nos alterum ab altero distinguere non possemos, placuit in alteromasculinum, in altero foemininum eligere, ita tamen ut sub altero illorumsubintelligeremus alterum.[Nebrija 1495: 167]In quibus vero sub altero tantum genere & terminatione utrunque sexum intelligimus:qualia sunt illa quae graeci epiconea: latini promiscua consueuerunt appellare, sinecesse habuerimus sexum distinguere additamento id facere possumus, ut quoniamperdix genere foemino semper latini sermonis usu profert si fuerit grandiuscula autcalcaribus armata aut foeminam inierit aut aliud quiddam fecerit quod sit marisproprium, recte possimus dicere hic perdix masculus est.
Eodem modo aquilamasculus, piscis foemina.[Nebrija 1495: 167](258)Quid est genus in nomine? Illud quo masculinum a foeminino distinguitur &neutrum ab utroq.[Nebrija 1495: 164]esse notionem quandam qua masculinum a foeminino distinguitur, aut naturaduce, aut usu: & neutrum ab utroque, nam ex illis duobus & ex hoc reliqua generafiunt.[Nebrija 1495: 76]114(259)Genero llaman en muchas maneraslos que del arte fuelen platicar,pero lo que haze aqui a nueftro hablares boz que denota el sexo que quieras.[Thámara 1550: 43]Y deste hallaras dos partes enterasgenero propio y de appellacion[Thámara 1550: 43]el uno demuestra significacion.Por ocho reglas que ponen primera.Si por natura el nombre verasque le conosces, sin tu mas dubdarella te peude luego mostrardezir masculino o si otro querraspero si a dos que conuiene hallarascomun le diras de dos por sentidoy a tres si conuiene bien es conoscidode tres ser comun y las reglas darasNombres de rios y meses hallamosser masculinos por buena razonlos nombres de arboles con chica excepcionser femeninos aqui senalamos.De las ciudades lo mismo digamisislas, comedias y naos nombradasy aqui las letras sean declaradaslas quales ser neutras su nombre sepamos.[Thámara 1550: 43 - 44]Todos los otros por terminacionen que se acaban tu deves mirar[Thámara 1550: 44]algunos que fon de ser masculino.Ar sera neutros er, ir, or viriles,ser femeninos aqui senalamos.comun le diras de dos por sentidoy a tres si conuiene bien es conoscidolos dubios con hic, o con hec se notan115con un solo articulos promiscuo es halladoya hembra ya macho este solo es dadoy con solo este genero ambos se dotan[Thámara 1550: 45]y estos tambien han de concertaren genero numero y caso que escriuo[Thámara 1550: 42]Nominum Genera quatuor modis, hoc est pronomine loco articulo, significatione,fine & autoritate noscuntur.[Sempere 1546: 19]Genera nominum septem sunt.Masculinum cui praeponitur hic, ut hic Dominus.Femineum cui praeponitur haec, ut haec Musa.Neutrum cui praeponitur hoc: hoc templum.Commune cui praeponitur hic & haec: ut hic, & haec Sacerdos.Omne cui praeponuntur hic, haec, hoc; vel per tres varias voces inflecitur: ut hic, haechoc foelix; bonus bona, bonumDubium quiod modo Masculinum, modo Foemineum apud Oratores etiam invenitur:ut hic vel haec dies.Promiscuum in quo sexus uterque per alterum apparet: ut hic passer, haec aquila, hiclepus.[Sempere 1546: 19].Canones universi.De significatione genera nominum indicants.Canon INomina propria & communia, Deorum, Angelorum, Cacodemonum, Virorum,Mensium, Fliviorum, atque Ventorum, sub quacumque terminatione sunt generismasculini: ut Jupiter, Michael, Satanas, Carolus, Aprilis, Turia Boreas, praeter flumen& Doemonium, neutra.Canon IIRursus nomina propria & communia Dearum, Mulierum, Arborum, Urbium,Poematum, Navium, Insularum, ac Litterarum foeminea ut Venus, Glycerium,Pirus, Valencia, Phormio, Pistris, Rhodus, haec A, haec B.Exceptio prima ArborumExcipiuntur hoc Oleaster & haec neutra acer, ribur ligustrum suber & laburnum cumreliquis in um.116[Sempere 1546: 19 – 20]De terminationeNomen in A singulare foemineum est ut Musa,Plurale neutrum ut armaEsxcipiuntur hoc Adria[Sempere 1546: 21]Nomen substantium (pars orationis prima & fundamentum) convenit cum adjectivonomine, cum pronomine & participio in tribus genere, numero & casu: ut pax optima,labor tuus, vulnus ullatum[Sempere 1546: 135]Nomina genera sunt septem:masculinum, ut hic magister,foemininum, ut haec domina,neutrum, ut hoc templum,commune duorum, ut hic et haec homo,сommune trium, ut hic et haec et hoc amans,promiscuum vel epicenum, ut hic passer, haec aquila.[Gilberti 1559: 91]Quoniam autem vocabula quantumcumque latina orationem minime possuntcongruam efficere noso sont debite disposita, noverit rudimentarius concordantiamesse inter nnonulla vocabula atque in aliquibus grammaticis conformitatem esse deberedebitam.
![](https://s.studizba.com/z.php?f=/templates/si/i/noavatar.png&w=100&h=100&t=1"){kind=avatar}
