Диссертация (1100941), страница 64
Текст из файла (страница 64)
|[GL – 4, 618](143)sed conparatiuus gradus generis est semper communis.[GL – 4, 618]conparantur autem nomina, quae aut qualitatem significant aut quantitatem.saepe idem minus a positiuo significat, quamuis recipiat conparationem, |ut «marePonticum dulcius quam cetera».[GL – 4, 618]sed |non omnia per omnes gradus eunt.Aliquando enim positiuus gradus tantum inuenitur, ut mediocris;aliquando positiuus et conparatiuus, ut senex senior;aliquando positiuus |et superlatiuus, ut pius piissimus: nam pro secundogradu magis aduerbium ponimus, ut |magis pius;aliquando conparatiuus et superlatiuus, ut ulterior ultimus;aliquando |superlatiuus tantum, ut nouissimus.
extra hanc formam sunt bonus etmalus: dicimus enim |bonus melior optimus, malus peior pessimus.[GL – 4, 618](144)conparatiuus gradus ablatiuo casui adiungitur utriusque numeri; sed tunc hocutimur, cum aliquem uel alieno uel suo generi conparamus, ut Hector fortiorDiomede uel |audacior Troianis fuit [dicimus autem et fortior hic quam ille est].interdum |conparatiuus gradus nominatiuo adiungitur, ut doctior hic quam ille [est].superlatiuus |autem genetiuo tantum plurali adiungitur; sed tunc hoc utimur, cum55aliquem suo generi |conparamus, ut Hector fortissimus Troianorum fuit.[GL – 4, 618](145)|conparatio nominum proprie in conparatiuo et superlatiuo gradu est constituta.nam |positiuus perfectus et absolutus est.aliquando positiuus |et superlatiuus, ut pius piissimus: nam pro secundo gradu magisaduerbium ponimus, ut |magis pius;(146)comparatiuum est, quod cum positiui intellectu uel cum aliquo |participe sensupositiui magis aduerbium significat: ut fortior, magis fortis, |sapientior, magissapiens, ulterior, magis ultra quam ille qui ultra |est, interior, magis intra quam ille quiintus est.[GL – 2,83]superlatiuum est, quod uel ad plures sui generis comparatum |superponituromnibus uel per se prolatum intellectum habet cum ualde |aduerbio positiui, utfortissimus Graecorum Achilles id est fortis super |omnes Graecos; sin autem dicamfortissimus Hercules fuit, non adiciens |quorum, intellego ualde fortis.
tale est apudCiceronem pro M(arco) | Marcello: «simillimum deo iudico», pro ualde similem deo.[GL – 2,94]sed superlatiuus multo alios excellere |significat,[GL – 2,86](147)|deriuantur igitur comparatiua a nominibus adiectiuis, quae sumuntur |exaccidentibus substantiae nominum. accidentia autem sunt, quae ex |qualitate uelquantitate animi uel corporis uel extrinsecus forte euenientium |trahuntur, quaepossunt incrementa uel diminutiones accipere, per quae |comparatio nascitur, sinequibus substantia intellegi potest: ea uero nisi prior |illa intellegatur, esse nonpossunt.
si enim dicam homo uel lapis, |substantiam demonstraui, cuius significatio necaugeri potest nec minui, |0084| sin aliquid accidens [homini uel lapidi] proferam, tunchabet locum |comparatio, ut homo prudens et prudentior, lapis niger etnigrior. |quamuis enim non sit prudens, potest homo intellegi, et lapis quamuis |non sitniger, intellegitur lapis.[GL – 2,83-84]itaque adiectiua iure sunt appellata, quae |illis nominibus, quae substantiamdemonstrant, adiciuntur, quamuis |antiqui etiam in quibusdam gentilibuscomparatiuis usi sunt, ut Punus |Punior (Plautus in Poenulo: |«nullus me est hodie56Punus Punior») |et superlatiuis etiam in pronominibus, ut idem Plautusin trinummo: |«† ergon ipsus est? :: ipsissimus :: / |† abhinc ab oculis?». |[GL – 2,84]comparatiuus uero potest et paruo superantem demonstrare, unde |etiamdiminutionem apud nos iure accipit: maiusculus, minusculus, |tardiusculus.[GL – 2,86]fiunt autem comparatiua a nominibus, uerbis, participiis, aduerbiis|siuepraepositionibus.|a nominibus, ut clarus clarior, felix felicior.
|a uerbis: detero deteris deterior, potior potiris, hic et haec|potior et hoc potiuspotioris (possumus tamen hoc etiam a nomine potis |accipere, quamuis significatio aliaesse uideatur, unde Terentius in | Phormione: |«ubi tu dubites, quid sumaspotissimum», |pro optimum).|a participiis: indulgens indulgentior, amans amantior. sed quando |comparanturparticipia, transeunt in nominum significationem.
|0085| ab aduerbiis siuepraepositionibus, ut extra exterior.[GL – 2,84 - 85]et sciendum, |quod localia sunt haec aduerbia siue praepositiones, ex quibuscomparatiua |nascuntur nomina et paene haec: extra exterior, intra interior,ultra |ulterior, citra citerior (uetustissimi tamen citer protulisse |inueniuntur. Cato deagna pascenda: «citer ager alligatus ad sacra erit». |citimus quoque dicebant testeCapro.
exter quoque inuenitur, ut |Statius in XIThebaidos: |«sed quid apud tales, quisnec sua pignora curae, / |exter honos?». |ex quo Virgilius in IIII: |«et nos fas exteraquaerere regna»), |supra superior, infra inferior, post posterior, prope propior,ante |anterior, penitus penitior. Apuleius in IHermagorae: «uisus |est et adulescenshonesta forma quasi ad nuptias exornatus |trahere se in penitiorem partem domus».[GL – 2,85]|et sciendum, quod ex eisdem formis siue terminationibus supra |dictarum incomparatiuis partium orationis fiunt etiam superlatiua.[GL – 2,94](148)et sciendum, quod omnia in or desinentia comparatiua communis sunt|generis etmutantia or in us faciunt neutrum excepto uno, quod solum |cum sit a positiuoquantum ad suam uocem fixo, seruauit eius genus, hic |0090| senex, huic seni, hicsenior, quamuis hoc quoque uetustissimi commune |accipientes hic et haec senexproferebant.
Pompilius in |epigrammate, quod M(arcus) Varro in libris qui sunt delingua Latina refert: |«tua amica senex».|inuenitur etiam nequam, quod estindeclinabile trium generum, tam |comparatiuum quam superlatiuum, ut nequamnequior nequissimus.57[GL – 2,89 - 90](149)|fit autem comparatio uel ad unum uel ad plures tam sui generis quam |alieni,quamuis Graeci honoris causa suae gentis quam ratione ueritatis |dicunt, non posse admultos sui generis fieri comparationem.alii autem |dicunt, hanc esse rationem, propter quam non utuntur tali comparatione,|0086| quod, cum ad plures sui generis fit comparatio, superlatiuo possumus uti, |utfortissimus Graiorum Achilles.[GL – 2,85- 86]sed superlatiuus multo alios excellere |significat,[GL – 2,86]quid autem, quod accidit inter tres uel quattuor uel plures, |non tamen ad totumgenus fieri comparationem et necesse est uti plurali |suorum? ut si dicam fortissimifuerunt Graecorum Aiax, Diomedes, Agamemno, |Vlixes, omnibus tamen his fortiorfuit Achilles.
Virgilius in I:|«Pygmalion scelere ante alios immanior omnes», |ad omnessceleratos conferens Pygmalionem comparatiuo est usus. |Statius in VIII: |«et meliorsis, quaeso, deis» |Amphiaraus dicit ad Plutonem. |[GL – 2,86](150)|et comparatiuus quidem gradus ablatiuo casui adiungitur utriusque |numeri, interdumtamen etiam nominatiuo, quando quam aduerbium |sequitur, superlatiuus autemgenetiuo plurali uel singulari, quando ipsum nomen |singulare multitudinem significat,ut: «fortissime gentis».[GL – 2,94](151)magis quoque [aduerbium] non solum |positiuo, sed etiam comparatiuo iungitur,quando ipse comparatiuus uel ad se|uel ad alium comparatur, ut Achilles Aenea fortiormagis quam iustior et |Aiax Vlixe fortior magis quam Diomede.[GL – 2,94](152)sunt igitur quae comparari possunt nomina uel secundae uel tertiae |declinationis.
et sisint secundae, mobilia sunt, id est, in a faciunt |feminina et in um neutra et uel in er uelin us desinunt et assumentia genetiuo |or faciunt comparatiua, correpta tamenpaenultima i, ut tener [teneri] |tenerĭor, niger [nigri] nigrĭor, clarus [clari] clarĭor, doctus[docti] |doctĭor (notandum est, quod sinisterior [quasi] a genetiuo sinisteri |uidetur essefactum, cum in usu sinistri ubique reperiatur).[GL – 2,86]58|et puto, hanc esse rationem, quod oportet comparatiuum una syllaba |uinceregenetiuum positiui, nisi sint anomala, ut teneri tenerior, docti doctior. |si ergo haec,quae ante us uocalem habent, assumant genetiuo or, |necesse est inter duas uocalespositam i transire in uim consonantis, quod in|Latinis dictionibus semper fere patitur,cum inter duas uocales inuenitur |uim suam seruantes. hoc autem [ideo] dixi, quod upost q uel [post] g |posita saepe ante i hoc non facit, quippe amittens uim suam, utnequior, |pinguior, quod nisi fiat, contingit, si in consonantem transeat i, pares |essesyllabas genetiuo positiui cum nominatiuo comparatiui uel hiatum |intolerabilem fieritribus uocalibus per tres syllabas continue positis nulla |consonante media, si dicamuspiior, arduior.
quod ne fiat, non sunt usi|eorum comparatiuis.Plerique assumunt igitur magis aduerbium et usum |comparatiui complent, ut magispius hic quam ille; uetustissimi |tamen comparatiuis etiam huiuscemodi sunt [estquando] usi. Cato [dixit]: |«quod iter longius arduiusque erat a curia».idem ad | populum de triumpho: «asperrimo atque arduissimo aditu». |Pacuuiusin Medo: |«mulier egregiissima / |forma».|Iuuenalis in IIII: |0088| «egregius caenatmeliusque miserrimus horum», |pro egregiius. M(arcus) Cato in oratione, ne quisiterumconsulfiat: |«imperatorlaudemcapit,exercitummeliorem,industriiorem |facit». G(aius) Gracchus contra Q(uintum) Aelium Tuberonem:«utrum |inimicorum meorum factio an magis sollicitudo te impulit, ut in me |industriiorsis quam in te?».
idem Catode Ptolemaeo minore de | Thermi quaestione: «quantoquesuam uitam superiorem atque |ampliorem atque antiquiorem animum inducent essequam |innoxiiorem». idem Cato de Macedonia liberanda: «idque |perpetuius atquefirmius repsit». idem in Thermum: «sed a |benefactis, ab optimis artibus fugit maximafugella perpetuissimo |curriculo». Lucilius in XVI ad Fundium:|«Fundi delectat uirtuste, uilicus paulo / |strenuior si euaserit».|sunt autem et alia in us terminantia, ex quibus comparatiua supra |dictam regulam nonseruant et dicuntur inaequalia. quorum quaedam |0089| habent i breuem uocalem anteor, sicut alia quaedam i loco consonantis, |quaedam uero consonantem, ut bonus melior,iuuenis iunior pro iuuenior, |magnus maior, malus peior, paruus minor.
plus quoqueuidetur |comparatiuum esse multi, sed singularis nominatiuus non inuenitur nisi |neutrigeneris, pluralis uero etiam communis, ut hi et hae plures et |haec plura. antiqui tamenetiam pluria dicebant, unde Terentius in | Phormione «compluria». superlatiuus tamenab hoc ipso omnium |generum inuenitur, plurimus plurima plurimum.
![](https://s.studizba.com/z.php?f=/templates/si/i/noavatar.png&w=100&h=100&t=1"){kind=avatar}
