Диссертация (1100941), страница 55
Текст из файла (страница 55)
accidentia autem sunt, quae ex |qualitate uel quantitate animi uelcorporis uel extrinsecus forte euenientium |trahuntur, quae possunt incrementa ueldiminutiones accipere, per quae |comparatio nascitur, sine quibus substantia intellegipotest: ea uero nisi prior |illa intellegatur, esse non possunt. si enim dicam homo uellapis, |substantiam demonstraui, cuius significatio nec augeri potest nec minui, |0084|sin aliquid accidens [homini uel lapidi] proferam, tunc habet locum |comparatio, uthomo prudens et prudentior, lapis niger et nigrior.
|quamuis enim non sit prudens,potest homo intellegi, et lapis quamuis |non sit niger, intellegitur lapis. itaque adiectiuaiure sunt appellata, quae |illis nominibus, quae substantiam demonstrant, adiciuntur,quamuis |antiqui etiam in quibusdam gentilibus comparatiuis usi sunt, ut Punus |Punior[GL – 2,83,15 - 84,4]|inueniuntur quaedam, quae quamuis sint accidentia [id est adiectiua] |et eorumsignificatio exigat, ut faciant comparatiua, tamen non habentur |in usu frequenti.[GL – 2,86,17]in er igitur desinentia positiua cum sint adiectiua siue secundae seu |tertiaedeclinationis, accepta rimus faciunt superlatiuum, ut pulcher |pulcherrimus, misermiserrimus, pauper pauperrimus, acer acerrimus.[GL – 2,95,1 -2](27)sunt alia communia non solum masculini et |feminini, sed etiam neutri, et suntadiectiua, ut hic et haec et hoc |felix, sapiens.[GL – 2,141, 19]|et adiectiuis, quae si non in is facient feminina, necessario communia |0152| sunt[GL – 2,151,23 ](28)sunt autem alia, quae cum |sint in aliis patronymica, in aliis accipiuntur propria, utTimarchides |Timarchi filius et Timarchides proprium.
et in omnibus ferespeciebus |nominum inuenimus eiusdem formae etiam propria, quae tamenamittunt |appellatiuorum significationem, ut magnus adiectiuum et proprium,Iulianus |possessiuum et proprium, Heraclides patronymicum et proprium.[GL – 2,63, 2 - 7](29)sunt alia uoce, non etiam naturae significatione mobilia, ut lucifer |lucifera, frugiferfrugifera: siue enim de sole siue de luna siue de agro |siue de terra loquar, nulla est7discretio generis naturalis in rebus ipsis, |sed in uoce sola[GL – 2,142, 2 - 5](30)Quotuplex est nomen? Duplex: substanituum & adiectiuum[Nebrija 1495:154 ](31)Quod est nomen substantiuum? Quod substantiam vel quasi substantiam significat uthomo, albedo.Quod est nomen adiectiuum? Quod adiectum substantiuo significat in eo aliquodaccidens ut homo bonus.[Nebrija 1495: 154]Quotuplex est nomen.
Inquirit de quadam differentia quae ad nominis distinctamcognitionem est necessaria. Respondetq esse duplex nomen substantiuum &adiectiuum & subiungit substantiuum esse quod substantiam vel quasi substantiamsignificat. Ut homo, albedo.Adiectiuum vero eam quod adiectum substantiuo significat in eo aliquod accidens atqideo adiectiuum dicitur quod adiici solet nominibus propriis aut appellatiuissubstantiam significantibus ad manifestandam eorum qualitatem vel quantitatem quaeaugeri vel minui une substantiae consumptione possunt, ut bonus homo, arbor procerior[Nebrija 1495: 155](32)Hoc loco de constructione nominis cum alio casu disputabimus & primo cum genitiuonon de illa constructione quae notissima est: cum genetiuus construitur cum nominesubstantiuo ex vi possessionis vel quasi possessionis ut liber vergilii: vergilius decemargenteorum.
Sed cum nomen adiectiuum vel participium in vim nominis transiens autnomen verbale quod in or vel in ix desinit construuntur cum genitiuo ex idiomate hocest proprietate sermonis latini, quo in loco imitati sumus praecipue diomedemgrammaticum ne quis existimet haec a nobis tumultuarie fuisse praecepta.Dicit igitur in primis q nomina adiectiua certe cuiusdam significationis ex rationeidiomatis latini genitiuo iunguntur. Sunt autem illa potissimu quae habitum siuepriuationem alicuius reo significant ut integer vitae.[Nebrija 1495: 248](33)Nomen substantiuum est quod declinatur per unum articulum vel per duos tantum uthic dominus, hic & haec homo.8Adiectiuum quod declinatur per tres articulos vel per tres diuersas terminationes ut hic& haec hoc felix, bonus, a, um.[Nebrija 1495: 50]Neq enim propterea est nomen vel adiectiuum quia illo vel illo modo declinatur seddeclinatur sic vel sic quia est substantiuum aut adiectiuum.
Nam quia adiectiuum potestiungi nominibus substantiuum quae sunt aut masculina aut foeminina aut neutra ideoest commune trium generum declinaturq vel per tres articulos vel per tres diuersasterminationes.[Nebrija 1495: 155](34)Adiectiuum & substantiuum in tribus conueniuntur: in genere, numero & casu, ut virbonus[Nebrija 1495: 50 ](35)Comparatiua unde formantur: Respondetq non passim ab omnibus partibus orationisformari sed tantum a nominibus adiectiuis quae possunt incrementum diminutionemqsuscipe aut quemadmodum aiunt Diomedes & Donatus quae qualitatem autquantitatem significant.
Nam quod ab ipse, ipsa, ipsum Plautus fecit ipsissimus & quia nerone neronior, a lapide lapidior fecerunt nimis licenter abusi sunt comparatiuo &superlatiuo. Ex quo infertur comparatiuum non posse formari a nominibus quorumsignificatio non potest crescere qualia sunt ingens, unicus, summus, imus, omnipotens[Nebrija 1495: 158](36)Adiectiua tribus quod nomina adiectiua ratione significationis communia sunt triumgenerum ut hic, haec, hoc prudens[Nebrija 1495: 50 ](37)Probat etaim ex proportionis ratione quia omnia nomina in ns terminata si adiectiuanon sunt masculina semper reperiuntur ut hic mons[Nebrija 1495: 120](38)Adiectiuum vero ex alia proprietate ostendit quid sit hoc est quia declinatur per tresarticulos vel per tres diuersas terminationes.9Deinde quod nomina adiectiua q per prima & secunda nominis declinationeminflectuntur & pnomina & participia non declinantur per hic & haec & hoc sed per suascuiq generi terminationes accomodatas.[Nebrija 1495: 53](39)Quid sit nomen substantiuum ostendit ex quadam illius proprietate hoc est quiadeclinatur per unum articulum vel per duos tantum.
Adiectiuum vero ex alia proprietateostendit quid sit hoc est quia declinatur per tres articulos uel per tres diuersasterminationes. Hoc non est docere sed quasi per quaedam signa uel proprietatesostendere quid si nomen substantiuum, quid adiectiuum. Sed si consideremus qualediscipulum instituimus, nulla potuit aptior diffinitio excogitari & ex qua magis possitdistinguere adiectiuum a substantiuo.[Nebrija 1495: 50]De nominibus adiectiuis primae & secundae declinationis.
Nomina adiectiua aut sintprimae & secundae declinationis aut sunt tertiae quia quartae & quintae sicut nullumest nomen graecum ita etiam nec adiectiuum. Si sunt primae & secundae tres habentuarias nominatiui terminationes: in us, a, um vel in er, a, um ut bonus, bona, bonum.Nomina adjectiva primae & secundae [declinationis][Nebrija 1495: 17](40)Nomen duplex est. Substantivum & adjectivum.Substantivum est cui praeponitur unus articulus aut duo, ut haec Musa, hic & haecSacerdos.Adjectivum est cui vel tres articuli praeponuntur, sub una vel duplici voce, ut hic,haec, hoc, prudens, hic & haec omnis & hoc omne; vel declinatur per tres variasvoces, ut bonus, bona, bonum[Sempere 1546: 28]Adiectivum nomen est quod adiicitur propriis vel appellativis, et variatur per tresdiversas voces, ut Albus alba album.
Niger, nigra, nigrum; vel per tres articulos, utnominativo hic et haec et hoc felix, prudens.[Gilberti 1559: 91]Substantivum nomen est illud cui praeponitur unus articulus vel duo tantum, utnominativo hic dominus. Nominativo hic et haec testis[Gilberti 1559: 91]10(41)Syntaxis intransitiva (quae vulgo concordantia dicitur) triplex est. Prima nominissubstantivi cum adjectivo[Sempere 1546: 134]Syntaxis nominis adjectivi cum patria casu[Sempere 1546: 137]Nomen substantium (pars orationis prima & fundamentum) convenit cum adjectivonomine, cum pronomine & participio in tribus genere, numero & casu: ut pax optima,labor tuus, vulnus ullatum[Sempere 1546: 135]De nominum autem substantivorum regimine dantur sequentes regulaeDe regimine adiectivorum regula generalis[Gilberti 1559: 385]Et sunt aliqui casus adeo communes ut non solum omnibus verbis sed et suis participiisimmo etiam adiectivis dari possint.[Gilberti 1559: 386]Genitivum etiam ut proprium casum vel ablativum post se exigunt verba et adiectivanomina abundantiam vel penuriam, plenitudinem vel carentiam tacite vel a partesignificantiaplenus divitiarum[Gilberti 1559: 387]octo efficiunt concordantias, utpote adiectivi cum suo substantivo conformandi incasu, genere et numero[Gilberti 1559: 235]Si igitur queras a rudimentario sic: Vir bonus, diciturne apte? Res.
Etiam. Quare? Quiaadiectivum et substantivum concordant in genere, numero et casu.[Gilberti 1559: 235]y el nombre adiectiuo lo [genitivo] rige de fuera[Thámara 1550: 17]Del nombre adiectiuo el datiuo es regidocon el de bilis por acquisicion[Thámara 1550: 19]11El nombre bien rige si es adjetiuo,y con genitiuo se halla primero[Thámara 1550: 19]y estos tambien han de concertaren genero numero y caso que escriuo[Thámara 1550: 42]Omne, cui praeponuntur hic, haec, hoc: vel per tres varias voces inflecitur: ut hic, haec,hoc felix; bonus, bona, bonum.[Sempere 1546: 19]Commune et dubium haec est differentia, quod cum omne genus pertineat ad adiectivaquum additur adiectivum commune respiciendum est de quo sexu loqueris et sic addegenus adiectivum quod addidisti, non potes mutare de eodem loquens.
![](https://s.studizba.com/z.php?f=/templates/si/i/noavatar.png&w=100&h=100&t=1"){kind=avatar}
