Диссертация (793182), страница 45
Текст из файла (страница 45)
Peters, C. C. Anderson. Leiden: Brill, 2016. P. 188–190, 215–216.780Reynolds R. E. The 'Isidorian' Epistula ad Leudefredum… P. 324.781Cfr.: II Hisp. Can 7: «…sicut presbyterorum et diaconorum ac virginum consecratio, sicut constitutioaltaris, benedictio vel unctio, siquidem nec licere eis ecclesiam vel altarium consecrare nec perinpositionem manus fidelibus babtizatis vel conversis ex haeresibus Paraclitum Spiritum tradere, necchrisma conficere nec chrismate babtizatorum frontem signare, [sed] nec publice quidem in missaquemquam poenitentum reconciliare nec formatas cuilibet epistolas mittere… Sed neque coramepiscopo licere presbyteris in babtisterium introire neque praesente antestite infantes tingere / autsignare, nec poenitentes sine praecepto episcopi sui reconciliare, nec eo praesente sacramentumcorporis et sanguinis Christi conficere»; Epistula ad Leudefredum.
9–10: «Ad presviterum pertinetsacramentum corporis et sanguinis Domini in altarium Dei conficere, orationes dicere et benedicerepopulum. Ad aepiscopum pertinet baselicarum consecratio, hunctio altaris, confectio chrismatis; ipse167Евхаристия782 – центральное событие в жизни церкви, в основных параметрахконституировавшее социальное бытие всего общества той эпохи, поскольку местотрадиционной гражданской общины заняла церковная783. Евхаристия, согласноИсидору, – это одно из таинств, наравне с крещением и миропомазанием784.Евхаристия – это жертвоприношение, которая благодаря мистической молитвеосвящается в память о страданиях Христа за род человеческий. Хотя в евхаристиииспользуются земные плоды, они в таинстве с помощью Святого Духа освящаются,преобразуются и становятся тайнами божественного тела (Христова)785.Каждый христианин обязан участвовать в таинстве евхаристии786 (см.
вышепро слово praeceptum, соотнесенное здесь со словом imperata). Причастиенеобходимо принимать на голодный желудок, прежде любой пищи, выражая темсамым свое уважение данному таинству787. Принимать причастие следует каждыйдень, за исключением того случая, если верующий находится во грехе илиисполняет епитимью. Принятие причастие во время покаяния идет во вред, «ибо,кто ест и пьет недостойно, тот ест и пьет осуждение себе» (1 Кор. 11:29)788.predicta officia et ordines aeclesiasticos constituet. Ipse sacras virgines benedicit; et dum presitunusquisque in singulis, hic tamen est preordinatur in cunctis. Hii sunt ordines et ministeria clericorum.Quae tamen auctoritate pontificali in arcediaconi cura et primicherii ac tesaurarii sollicitudinedividuntur».
Как видно из сравнения двух этих текстов, к концу VII – началу VIII в., хотя уепископа остались почти все важнейшие функции, теперь совершение таинства евхаристииуказано как главная обязанность пресвитера без каких-либо оговорок.782О евхаристии в Толедском королевстве см. литературу, указанную в начале параграфа (сноска№750).783См. ниже: гл. III. §. 2.1 и 2.2.3.784Etym. VI.19.39: «Sacramentum est in aliqua celebratione, cum res gesta ita fit ut aliquid significareintellegatur, quod sancte accipiendum est. Sunt autem sacramenta baptismum et chrisma, corpus etsanguis [Domini]».785Ibid.
VI.19.38: «Sacrificium dictum quasi sacrum factum, quia prece mystica consecratur inmemoriam pro nobis Dominicae passionis; unde hoc eo iubente corpus Christi et sanguinem dicimus.Quod dum sit ex fructibus terrae, sanctificatur et fit sacramentum, operante invisibiliter Spiritu Dei;cuius panis et calicis sacramentum Graeci Eucharistian dicunt»; DEO I.28.4: «Haec autem dum suntuisibilia, sanctificata tamen per spiritum sanctum in sacramentum diuini corporis transeunt». Исидорво многом следует за Августином, cfr.: Aug.
De Trin. III.4.10.786DEO I.18.2: «Hoc ergo sacrificium Christianis celebrare praeceptum est, relictis ac finitis Iudaicisuictimis quae in seruitute ueteris populi celebrari imperata sunt».787DEO I.18.3: «Ab uniuersa autem ecclesia nunc a ieiunis semper accipitur. Sic enim placuit spirituisancto per apostolos ut in honorem tanti sacramenti in os Christiani prius dominicum corpus intraretquam ceteri cibi, et ideo per uniuersam orbem mos iste seruatur».788DEO I.18.7: «Dicunt aliqui nisi aliquo intercedente peccato eucharistiam cotidie accipiendam; huncenim panem dari cotidie nobis, iubente domino, postulamus dicentes: Panem nostrum cotidianum da168Женатые, прежде чем принять причастие, должны воздерживаться от соития ипровести в молитве не один день789.
Помимо этого, мессы проводились также впамять об усопших, чтобы облегчить их загробную жизнь (возможность прощениягрехов и очищения)790.В чем же социальное значение евхаристии для Исидора? Прелат Севильиизлагает свое мнение, используя слова Киприана Карфагенского (ум. 258) онеобходимости смешения вина и воды. Последний одним из первых придалпредельно большое значение экклезиологическому измерению рассматриваемоготаинства, свое учение о котором он наиболее полно изложил в письме к Цецилию,епископу города Бильты. Этот-то текст Исидор цитирует практически безизменений, за исключением одного, но весьма существенного в содержательномплане.
Для обозначения муки, используемой в приготовлении хлебов приношения,в оригинале у Киприана употреблено слово farina, которое обозначало или мукувообще, или муку крупного помола, тогда как Исидор использует слова simila,обозначавшее пшеничную муку тонкого помола, делавшуюся из сортов твердойпшеницы и предназначавшуюся для пресных лепешек.
Не случайно именно791опресноки фигурируют в письме епископа Севильи к архидиакону Редемпту792.nobis hodie. … Ceterum si talia sunt peccata quae quasi mortuum ab altari remoueant, prius agendapaenitentia est ac sic deinde hoc salutiferum medicamentum suscipiendum. Qui enim manducaueritindigne iudicium sibi manducat et bibit; hoc est enim indigne accipere si eo tempore quis accipiat quodebet agere paenitentiam».789DEO I.18.9: «Coniugatis autem abstinendum est a coitu plurimisque diebus orationi uacare, et sicdeinde ad Christi corpus accedere».790DEO I.18.11: «Sacrificium pro defunctorum fidelium requie offerre uel pro eis orare, quia per totumhoc orbem custoditur, credimus quod ab ipsis apostolis traditum sit; hoc enim ubique catholica tenetecclesia.
Quae nisi crederet fidelibus defunctis dimitti peccata, non pro eorum spiritibus uelelymosinam faceret uel sacrificium deo offerret. Nam et cum dominus dicit: Qui peccauerit in spiritumsanctum non remittetur ei neque in hoc saeculo neque in futuro, demonstrat quibusdam illuc dimittendapeccata et quodam purgatorio igne purganda». Это место является одним из основныхдоказательств наличия у Исидора Севильского зачаточных представлений о чистилище, см.: ЛеГофф Ж.
Рождение чистилища. Екатеринбург; Москва, 2009. С. 147.791OLD. P. 676, 1763. См. также: Alcock J. P. Food in the Ancient World. Westport; London, 2006. P.32.792Ep. VII.1: «Innotuisti quippe nobis, in animo tibi versari scrupulum, eo quod orientalis ChristiEcclesia ex fermentato pane, occidentalis ex azymo sacratissimi corporis sacramentum conficereconsuevit. 5. Ergo, cujus mysterium passionis et sepulturae, eum quotidie immolando, geritur in altare,a tramite recto deviare non possunt, qui in pane azymo, vino et aqua, additis et mundis, sanctisquelinteaminibus, secundum consuetudinem Ecclesiae Romanae corporis et sanguinis Domini sacrosanctum169Итак, согласно севильскому епископу, следовавшему за Киприаном,евхаристия является актуализацией союза церкви и Христа (их невозможноразъединить точно так же, как нельзя разделить смешанные воду и вино).
Таинствосвершается при условии соединения и вина, означающего Христа, и воды,означающей паству, что подразумевает обязательное присутствие на евхаристиихотя бы несколько пасомых. Более того, само таинство демонстрирует единение(между собой) народа во Христе793, что равнозначно единению во вселенскойцеркви. Таким образом, евхаристия есть свидетельство единства церкви в телеХристовом.Напомню, что, как уже говорилось выше, идея единства (unitas) являлосьпринципиальной для вестготской государственности и в качестве таковой былапровозглашена на III (589 г.)794 и IV (633 г.) Толедских соборах795.
В этом контекстеевхаристия приобретала особое социально-политическое измерение: по мнениюисследователей, Исидор выдвигал тело Христово в качестве основы общностикоролевства796. Поэтому принадлежность к кафолическому вероисповеданиюестественным образом выступала главным условием участия в общественнойжизни, что подчеркивалось и в ходе мессы.sacrificium student conficere». Правда, письмо, возможно, не является аутентичным, см.,например: A Dictionary of Christian Biography, Literature, Sects and Doctrines during the First EightCenturies / ed. by William Smith and Henry Wace.