Диссертация (1173475), страница 38
Текст из файла (страница 38)
Etimologiya lüğətiплатье (сущ.)Существует пословица «красота – это десять, из которых девять – этоплатье», «почему не пальто и не пиджак, а имеено платье? ». Древнее значениеслова «don» - (одежда) означало все виды одежды. Можно предположить, чтоиспользовалось данное слово «don», потому что он был средством защиты отобморожения, из этимологии слова «don» (замерзать). В наши дни значение слова«don» (одежда) сузилось, и оно выражает только особый вид женской одежды(платье).
Замораживание воды и одежды имеют один и тот же корень «don» (слойледяной воды и платье). Значение этого слова в источниках также означает «цветлошади» (на русском «мастъ»).göyçəkZahiri gözəllik anlamında işlədilir. Görcək kimi olub, eybəcər (göyçək olmayan)qadına ―görüksüz‖ deyiblər. Tatar dilində kürek (красота), kürekli (изящный), kürkəm(симпатичный) kəlmələri işlədilir. Bizdə ―göyçək‖ mənasında görk, görklü kəlmələridə olub. Rus dilindəki вид sözünün mənasını verən görük sözü də миловидность kimiaçıqlanıb (―görk olsun‖ deyirik).
Görkəm sözünün kökü feildir, bunu ötkəm tipli sözlərdə sübut edir. Deməli, göyçək kəlməsi görmək feili zəminində yaranıb, yaxşı görünəndeməkdir. Belə bir qədim deyim də var: ―Kişini göz aldadar, qadını söz (yəni qadınbəzənəndə kişi ona vurulur, kişi yağlı sözlər işlədəndə qadın ona vurulur)‖. Kişi çoxvaxt məhz qadının göyçəkliyinə uyur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğətiкрасивый (прил.)Используется в смысле внешней красоты. «Реалистичная» женщина,которая «görüksüz» выглядит как призрак. У татар есть слово «kürek «(красота),«kürekli» (изящный).
В нашем языке «göyçək» имеет значение «görk, görklü», взначении«урока».Слово«görük»,по-русскиозначает«вид»,также«беспощадность». Следовательно, значение слова «göyçək», которое означаеткрасиво и опрятно выглядящий человек.218gözəlGöz özü ilə bağlıdır. Göyçək, görkəm, görük sözləri ilə kökdaşdır. (BəşirƏhmədov. (Etimologiya lüğəti)красивый (сущ.)Связано со слвовом «göz» (глаз). Является однокоренными словами с«göyçək, görkəm, görük» (красивый, внешность, выглядеть). (Башир Ахмедов,Этимологический словарь)libas1. Paltar, geyim. Səfər libası.
Toy libası. Dərviş libası. Hərbi libas.2. Məcazi mənada: örtük. Dərələr, təpələr bozumtul bir libas geymişdi.(M.Hüseyn).одежда (сущ.)1. «Paltar, geyim» (одежда, покрыться). Свадебное платье, одежда дарвишей,военная одежда.2. В переносно значении: пейзаж проироды.miskinƏrəbcə cüzam (yeyilmə) xəstəliyinin adlarından biridir; ―yazıq, fəqir‖ mənalarıda var. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğətiневежественный (прил.)С арабского языка «cüzam» (проедание) - одно из названий проказы;Употредляется в значении «бедный».paltarƏyinə geyilən hər növ geyim; libas.одежда (сущ.)Любой вид одежды.söyləməkSöz kəlməsi ilə kökdaşdır. Söymək sözü də söylə və söz kəlmələri ilə qohumdur.Söz söyləmək və söz demək ifadələri sinonimdir.
Söyləmək sözünün qədimforması sözləmək olub. İndi söy müstəqil kök kimi işlədilmədiyindən söylə kəlməsisadə söz hesab olunur.219сказать (гл.)Является однокоренным слово лексеме ―söz» (слово). «Söymək» (ругаться)является этимологией данной лексемы. «Söyləmək» более древняя форма sözləmək«рассказать». Слово не используется как отдельный корень.axmaqSuyun axması ağmaq kimi olub. Ağ isə ―hündür‖ deməkdir.
Su da həmişəhündürdən aşağıya axır (―su axar, çuxurunu tapar‖ deyirik). Mənbələrdə söz x yox, ğhərfi ilə yazılıb: ağım qatıdır cümləsi rus dilinə ―течение сильно‖ kimi tərcüməolunub.течь (гл.)Слово «ağmaq» произошло от слов ağ (высота). Вода всегда течет сверхувниз (говорят: «когдавода течет, он всегда находит свое отверстие»). Слово висточниках пишется не с буквы «х», а «ğ».topuqAyağın baldırla birləşdiyi yerdə iki çıxıntı var, topuq (лодыжка) və ya topuqsümüyü adlanır. Formaca topa oxşadığı, yəni yumru olduğu üçün ona bu adı veriblər.―Щиколотка‖ anlamını verən topuq sözü isə (aşıq, сустав) ―oynaq‖ deməkdir.лодыжка (сущ.)Есть две пятки на ноге, где нога прикрепляется к стопе, называемаялодыжкой.
Слово «topuq» (щиколотка) означает «сустав».ürəkYüyürmək, yerimək feili zəminində əmələ gəlib, ―daim hərəkətdə olan‖deməkdir.сердце (сущ.)Глаголы «пробежка и ходьба» или же «быть в движении». (Башир Ахмедов,Словарь по этиологии)üzBuradakı üz sözü üst sözü ilə qohumdur: ―üstünü verəndə altını da istəyir‖deməkdir. ―Hadisə üz verib‖ cümləsində də üz elə üst deməkdir (yəni əhvalat gizliqalmayıb, üstə çıxıb).220лицо (сущ.)Слово «üz» (лицо) является однокоренным к слову «üst»: (когда что-тодаешь человеку, он всегд ахочеть еще больше).
В выражении «Hadisə üz verib»(произошло какое-то событие), слово «üz» (лицо) также означает «поверхность»,то есть событие прояснилось.yerGüman edirik ki, yer və yerimək sözləri etimoloji baxımdan eyni kökə malikdir.Məlumdur ki, yer və göy sözləri bir-birinin antonimidir. Göy (köy) ―od‖, ―işıq‖,―yanmaq‖ anlamı ilə bağlıdır. Günəş, Ay, ulduzlar, ildırım aləmi göydür, oddur, işıqdır.Yer isə ―ayaqaltı‖ dır, üzərində hərəkət etdiyimiz məskəndir - ulu türk babalarımızbaşımızın üstünü göy, ayağımızın altını yer adlandırmaqda heç də səhv etməyiblər.Deməli, yer və yerimək eyni sözdən törəyib.земля (сущ.)Слова «yer və yerimək» (земля и ходьба) являются однокоренными.
Слова«yerа və göy» (небо и земля) являются в свою очередь антонимами. Göy (köy)―od‖, ―işıq‖, ―yanmaq‖ лексема «небо» имеет значение «солнца, луны, звезд,молнии, неба, огоня и света». Земля – это «место под ногами», место, где мыходим. Итак, yer (земля) и yerimək (ходить) однокоренные слова..
![](https://s.studizba.com/z.php?f=/templates/si/i/noavatar.png&w=100&h=100&t=1"){kind=avatar}
