25464-1 (661470), страница 3

Просмтор этого файла доступен только зарегистрированным пользователям. Но у нас супер быстрая регистрация: достаточно только электронной почты!

Текст из файла (страница 3)

Стала Заю холадна,

Стала Заю голадна.

Да характырыстыкі Зая дадаецца ў казцы такія яго рысы, як бестурботнасць, здольнасць задавальніцца нямногім – ласавацца ўначы карою дрэў, а днём – туліцца пад карчамі. Калі ж стала вядома, што за прыгоркам “салодкі сад”, то Зай страціў спакой, але яблыні і грушы ў садзе былі недаступнымі, абкручанымі яловымі лапкамі. І толькі адна тонкая яблынька засталася вольная ад іх. Нарэшце ўдача! Але тут Зай пачуў скаргу яблынькі:

Дык я тонкая зусім,

Што ж ты точыш зубы?

Ты ані не пад’ясі,

А мяне загубіш.

А тут яшчэ старая яблынька, што расла побач дала яму сваю нараду, і Зая не стаў губіць яблыньку:

Як бы цяжка не было,

Ведай, шчасце прыйдзе,

Не рабі ніколі зло

І слабых не крыўдзі.

У знак удзячнасці яна страсла для Зая спелы чырвоны яблык, што цудам захаваўся паміж галін. Шчаслівы Зай усведаміў ісціну, што не трэба рабіць зла, што за дабро плацяць дабром і што дабро не забываецца.

Другая казка “Як Заю хвост ратавалі” – гэта твор пра салідарнасць жыхароў лесу, пра спачуванне таму, хто трапіў у бяду. Зай пасля спаткання з лісою застаўся без хваста. Усе насельнікі леса абяцалі яму сваю дапамогу. Хітрая ліса пачала прасіцца, бо ўбачыла, што ўсе супраць яе:

Ну, навошта так сварыцца?

Я ж не вораг вам, звяры.

Вас усіх я паважаю,

Запрашаю да стала.

Ну, а хвост сягодна Заю

І сама б я аддала.

Трэцяя казка “Пра Зая і Хлопчыка Пецю”, які дапамог Заю выбрацца з-за карчоў і выхавацца ад ахотнікаў. Пеця пачаў разглядваць сваімі блакітнымі вачыма Зая:

І было ў яго поглядзе

Столькі светлай дабрыні,

Што даў Зай сябе пагладзіць,

Не пярэчачы ані.

Хлопчык стаў Заю сапраўдным сябрам, прынёс дамоў, пачаставаў морквай, капустай, укрыў сваім цёплым кажушком. Зай сагрэўся і прывык да Пеці, толькі Заю хацелася ў лес да сваіх лясных сяброў. Занудзіўся Зай, і Пеця аднёс яго ў лес і адпусціў:

Петрусёк пагладзіў Зая –

Будзе цяжка, прыбягай.

Сцежку знаешь? –Добра знаю.

Ну, бывай здаровы Зай!

Паміма казак Г. Бураўкін стварыў некалькі лягенд, у якіх праслежваецца цесная сувязь з фальклорам. Вылучаецца жартоўная лягенда “Рабіна-рабіна”:

Вятры развязалі стружкі.

Склявалі рабіну птушкі.

Гады ж не змянілі мянушкі –

Цвіце і цяпер на сугрэве

Рабіна рабога рабэ.

Паэмы.

Паэма “Чужая споведзь”.

Лірычны герой твора знаходзіць у руінах старага дома сшытак-споведзь чужога жыцця. Невядомы чалавек шчыра і спавядальна прызнаецца на старонках сшытка, што ён не задаволены пражытым жыццём і сабою. Лепшыя свае гады ён пражыў збоку ад эпохі, не лез у бойку. Быў ціхі, сціплы, нікому не дапамог, ніколі не ратаваў на беды. І цяпер, калі прыйшла пара аглянуцца на пражытае і падвесці рахунак, ён строга і бязлітасна судзіць сябе, шукая прычыну сваіх паводзін:

Я ціхі.

Я не лез у бойку…

Дайшла да справаздач чарга –

І я стаю ў эпохі збоку,

Ні богу крыж,

ні чорту качарга.

Гэты персанаж даволі чулы і назіральны, ён быў у свой час несправядліва пакрыўджаны, усё гэта разам узятае зрабіла яго палахлівым, знявераным, душэўна зломленым:

А мне было хоць у палонку,

Я на шляхах жыцця загруз,

Быў на плячах маіх палону

І крыўд і страху страшны груз.

У запісах сшытка паўстае пытанне пра лёс пакаленняў на шляхах жыцця:

Ах, хлопцы, хлопцы…

Вашай праўдзе

Я не пярэчу ні на міг.

Папраўце, родныя, папраўце мяне

І двайнікоў маіх.

“А быць можа, над травой абочын ціха дагніём, як чарвякі, і на нас бязлітасна пракрочаць маладыя смелыя вякі” – на такой ноце заканчваецца запіс ў сшытку невядомага летапісцу.

Паэма “Ленін думае пра Беларусь”.

Г. Бураўкін адкрывае новыя магчымасці ўзбагачэння Ленініяны. У паэме шырэй, чым у ранейшых творах аб правадыру, ставіцца праблема ідэалу, чалавечай прыгажосці, гуманістычнага служэння Радзіме. Праз вобразы Леніна і Беларусі праглядываюцца ідэі грамадзянкасці. Паэма складаецца з 4-х частак, аб’яднаных паміж сабой адным вобразам і адной вялікай ідэяй: значэнне Леніна як геніальнага дзеяча для станаўлення нашай рэспублікі. У скупых лаканічных радках знаходзім глыбокую ленінскую ўпэўненасць у перамозе сацыялізма ў Беларусі. У тый цяжкі, напружаны час, калі кругом былі

Памылкі.

Здрада.

Сабатаж.

Няўдачы…

Па агульнаму прызнанню паэма – адна з лепшых старонак у беларускай ленініяны. Ленін быў цвёрда перакананы, што будзе

І росквіт,

і дастатак, і спакой.

І будуць прыязжаць у госці людзі

Пакранаць рэвалюцыю рукой…

Ён ведаў, што будзе нялёгка ісці першымі, “прадзірацца” праз невядомасць, рызыку, агонь. Але заўсёды верыў у справядлівасць партыі, у падтрымку народа. Ідэя ў паэме развіваецца ў 2-х часавых вымярэннях: імгненне-успамін, і выклік тэлеграмай прыехаць на першы Усебеларускі з’езд Саветаў. Тры вяршынныя постаці гісторыі і культуры – Ф. Скарына, К. Каліноўскі, Я. Купала – ўсіліваюць упамінанне пра народ, якому Кастрычнік даў права на прызнанне ў свеце. Паэма надзвычай чалавечная і аптымістычная. У ей побач з вобразам Леніна, вельмі чалавечнага, абаяльнага, малюецца вобраз змагаркі-Беларусі. У заключэнні паэт з прыхаванай смяшынкай скажа:

Можа, зморшчыцца строгі гісторык:

“Факты выбраў на свой капыл

Гэтак нехта напіша скора –

Ленін думаў і… пра Капыль…”

І ўжо ўпэўненна, палемічна даскажа:

Я, не крыўдзячы мудрай навукі,

На сябе адказнасць вазьму,

Ленін думаў

пра нас і ўнукаў,

Пра Капыль і Лагойск, і Карму…

“Паэма растання”.

Гэты твор прысвечаны першаму касманаўту свету Юрыю Гагарыну і ў значнай ступені ўвасабляе грамадзянскі і чалавечы ідэал аўтара. “Паэма растання” – гэта той выпадак, калі веліч рэальнага героя не так лёгка спастігнуць і знайсці яму адпаведныя вымярэнні. Напачатку – святло і цені, радасць і горыч жыцця:

Маладая вясна пазвоньвала ўладна

Ключамі сасулек у зацішку стрэх.

Шустрымі апалонікамі кроплі падалі

У пацямнелы наздраваты снег.

Таялі апошнія снегавікі, журчалі раўчукі, чуўся нясмелы птушыны спеў. Неба было высокае і бясхмарнае ў сакавіцкі дзень. Толькі добрае чакалася ад яго. А радыё прынесла горкую вестку: загінуў Юрый Гагарын…

Чакала высокае неба бясхмарнае

Гулкага жураўковага гімна…

А радыё

хрыпла

аб’явіла:

Юрый Гагарын загінуў…

Спахмурнела ўсё вакол, прыціхла журчанне і спяванне. Здавалася, што сама прырода адчыла незваротнасць страты.

Юрыя Гагарына можна лічыць узорам усебакова развітай асобы: ясная і трывалая грамадзянская пазіцыя, пачуццё савецкага патрыятызму, прага пазнання і адкрыцця, чалавечнасць, дабразычлівасць, веданне тэхнікі, што ў наш век таксама важна, патрабавальнасць да сябе і да іншых:

А можа?

А можа?

Бывае ж цуд…

Але радыё паўтарала

словы

панура

І былі бяссільныя ўсі багі.

Юра-а-а!

Юра!

Не збераглі.

“Творчы поўдзень”.

• Дзе новыя вершы? –

Пытаецца грозна чытач.

Сёння паэзія Генадзя Бураўкіна ў самым поўдні, у якім «няма вячэрняй асцярожнасці і ранішняй туманнасці няма». А поўдзень—пара сталага роздуму над жыццём, над зробленым, пара сенавання, пара стагавання. Даверлівы з чытачом, як з самім сабой, паэт адкрываецца:

Ды мне не страшна:

нешта застанецца

Пасля мяне ад дум маіх і спраў,

Ад парыванняў, што ў душы сабраў.

Я веру: нешта ў свеце застанецца...

Застанецца

на роднай зямлі грудок.

Застанецца

на роднай мове радок...

Вернасць роднай мове праносіць праз усё жыццё паэт Генадзь Бураўкін, робячы ўсё, каб нашае слова гучала шырока і далёка.

І па-бураўкінску шчыра гучаць радкі прызнання:

І сэнс не ў тым,

куды сягну,

Кім стану я ў наш век сталёвы,

А ў тым,

каб цвёрдую цану

Ніколі не згубіла слова...

У слова Генадзя Бураўкіна цвёрдая цана. Слову Генадзя Бураўкіна вераць. Слова Генадзя Бураўкіна чакаюць.

Чакаюць, бо ведаюць — паэт заўсёды на ветраломным хрыбце часу, паэт заўсёды адчувае патрэбы часу і свайго чытача. Па-маладому задзірысты, па-сталаму глыбінны радок Генадзя Бураўкіна шукае сутычак з чэрствасцю і абыякавасцю, шукае адкрытага бою з бюракратамі, прайдзісветамі — даўнімі сваімі «ўлюбёнцамі».

Гістарычныя рашэнні XXVII з'езда КПСС, нечуваныя па сваёй глабальнасці і канкрэтнасці, асабліва запалі ў душу паэта-камуніста. Нікога не могуць пакінуць у спакоі радкі, поўныя рашучасці і непрымірымасці, радкі супраць прыстасаванцаў усіх масцей, супроць абурэлых, броненепрабіўных бюракратаў:

Меней слоў і паболей справы!—

Заклікае імклівы час.

Ды ўхмыляецца злева і справа

Бюракратаў тупая арава,

Неадпраўленая ў запас.

Затаіцца для іх не нова.

Ціха плодзяць на даўні лад

Пастанову за пастановай,

За дакладам— чарговы даклад.

У паперы ўлягаюць зацята,

Развярэджваюць сверб стары —

Ужо з новых прамоў цытаты

Засцілаюць прывычна сталы.

Зноў стагуюць інструкцый салому

Кабінетныя бугаі.

Так ім хочацца па-старому

У бясконцых нарад гаі...

Балабонства іх не стаміла —

Кожны ўсмак шчыраваць прывык.

І раскручваюць з новай сілай

Канцылярскі цяжкі махавік.

Да дзелавітасці, да актыўнасці грамадзянскай і творчай заклікае паэт. І колькі балючай праўды і выкрывальнай іроніі ў радках пра бяздумнага чыноўніка ад гаспадарання, ад навукі, ад культуры:

Яшчэ свярбіць бяздумнасці кароста,

Пяршыць у горле звычнае «Ура!».

За перамены ён бы грымнуў тосты,

Але для тостаў адышла пара...

Г. Бураўкін добра разумее сённішняе палітычнае і сацыяльна-эканамічнае становішча Беларусі. Патрэбна нагадаць некалькі радкоў з верша “Багоў сабе я выбраў сам”:

Цяжкі застой на Беларусі

Каторы год.

У вершы «Беларусі 90-х гадоў» паэт бачыць свой выхад з гэтага крызісу, пасля якога стане свабоднай, магутнай і шчаслівай Беларусь:

«…Сіратліва не стой ля суседскай мяжы

І не дай сваю памяць знябыць.

Беларусь,

Свае таленты беражы,

Калі хочаш шчаслівую быць!»

У вершы «Малітва», які датуецца 1995-м годам, аўтар-патрыёт звяртаецца да бога:

Смутнаю парою нелюдзімай,

Калі ўсё наўкол ідзе на злом,

Божа,

Захіні маю Радзіму

Мудрасцю,

Спакоем

І цяплом!

Цыкл вершаў «Брагінская вясна – 1986» прысвечаны аварыі на ЧАЭС. Пасля «чарнобальскай начы» паэт змяняе свой погляд на навуку і, увогуле, на людзей і жыццё. У кожным з гэтых вершаў паміж радкоў Г. Бураўкін задае пытанне: «А ці будзем мы жыць?!» І ў адным з гэтых твораў сам на яго і адказвае, што жыць мы будзем, але

Будзе, будзе да скону

Мне Чарнобыль балець…

Паэзія Г. Бураўкіна ахоплівае новыя тэмы, з кожным напісаным радком робіцца ўсё больш глыбока-псіхалагічнай (вершы «Пакуль жывы», «Чаму павінен плакаць чалавек…», «Удача…»), абагачаецца новымі думкамі, новымі падыходамі да раскрыцця старых тэм. Так, напрыклад, новы падыход да тэмы кахання лёгка заўважыць у вершы «Непрыгожых жанчын не бывае», у якім аўтар гаворыць, што нельга злічыць усіх прыгажунь вакол нас і тлумачыць назву твора такім чынам:

Непрыгожых жанчын не бывае.

Проста шмат невідушчых мужчын.

Настала пара цвяроза і разумна разабрацца ў праблемах часу, нашага веку, нашай гаспадаркі, нашай душы. Паэзія Генадзя Бураўкіна думае, разважае, сеючы разумнае, вечнае:

Якое шчасце —

Жыць на белым свеце,

Піць водар траў і цішыню бароў,

Твар падстаўляць пад чабаровы вецер

І мець сям'ю, работу і сяброў!

Якое шчасце —

Жыць зусім звычайна:

Браць кнігі з перапоўненых паліц,

І наліваць вадой крынічнай чайнік,

І ў садзе лісце прэлае паліць!

Якое шчасце —

Даланёй сялянскай

Адчуць слухмянасць гэбля і касы

І з нечаканай прадзедаўскай ласкай

Расчулена пагладзіць каласы,

У засені схавацца за адрыну,

Дзе дуб калыша свой зялёны шум,

І сцішанаю песняю адрынуць

І адзіноту, і бетонны сум.

Аднойчы выйсці ў поле на дасвецці,

Каб зразумець —

Да ачышчальных слёз, —

Якое шчасце —

Жыць на белым свеце

Характеристики

Список файлов реферата