25464-1 (661470), страница 4
Текст из файла (страница 4)
Сярод вясёлак, птушак і бяроз!
Публіцыстыка.
У публіцыстыцы Бураўкіна свае жанравыя формы, свой стыль і сродкі. Публіцысту яшчэ ў большай меры, чым паэту неабходна цвёрдая і ясная пазіцыя, каб аб’ектыўна ацэніваць палітычную сітуацыю. Многія з гэтых якасцей ёсць у Бураўкіна-публіцыста. Памяць вайны, абарона высокіх ідэйных і маральных каштоўнасцей, гуманістычных ідэалаў – адна з важнейшых тэм публіцыстыкі Г. Бураўкіна. Значнае месца ў публіцыстычных артыкулах займае камсамольская тэма, тады такая блізкая паэту “Я твой трубач, таварыш камсамол”. Публіцыстычны пачатак яскрава праявіўся ў цыклах “Полацк. Нафтабуд” і “Старонкі з фестывальнага блакноту”. Матэрыял для першага цыкла даў яму родны Полацк, для другога – паездка ў Фінляндыю на восьмы сусветны фестываль моладзі. Полацкая нізка Г. Бураўкіна складаецца з 10 вершаў і мае на мэце перадаць дух часу, пафас будоўлі. Паэт бачыць пярэдні край работы, што праходзіць на месцы баёў з акупантамі:
Пярэдні край…
Крык адзінокай сойкі.
Асколкі ў сэрцы кожнае сасны…
Тут ад крыві,
а не ад летняй спёкі
Чырвоны колер
у палян лясных…
Цікавыя артыкулы, кароткія нарысы, допісы паэта змешчаны ў “Праўдзе” пад час яго работы ў гэтай газеце на працягу 1968-1972-га гадоў карэспандэнтам па Беларусі. Заслугоўваюць увагі эсэ Бураўкіна, у якіх сродкамі публіцыстыкі ствараецца вобраз Беларусі. Адзін з іх “Калыска мая, гордасць мая – Беларусь” быў надрукаваны ў “Аганьке”.
Драматургія.
Генадзь Бураўкін спробаваў свае сілы і ў кінадраматургіі, напісаў 2 сцэнарыя для кароткамятражных фільмаў: “Падарожжа па Беларусі” (1976) і “Апалённая памяць” (1975). Галоўная яго работа ў новай галіне – удзел у стварэнні кінасцэнарыя “Полымя” (1974), па якому быў пастаўлен двухсерыйны мастацкі фільм з той жа назвай. Г. Бураўкін выступіў у сааўтарстве з кінадраматургам Ф. Коневым і мастацтвазнаўцам У. Халіпам у стварэнні кіно-эпапеі пра гераічную дзейнасць беларускіх партызан, якая пазней атрымала назву “Прарыў”.
Крытыка.
Нямала ўвагі аддае Генадзь Бураўкін і літэратурнай крытыцы, праяўляе шчырую зацікаўленнасць да работы сваіх равеснікаў і маладзейшых літэратараў. Аб гэтым сведчаць яго артыкулы пра Я. Янішчыц, А. Разанава і Ю. Голуба ў цэнтральным друку, а таксама рэцэнзія на зборнік І. Хадановіча “За акном дождж”. Патрабавальна і зычліва ставіцца ён да кнігі паэзіі Д. Бічэль-Загнетавай “Запалінкі”, сцвяржае, што паэтэса мае свае сталае месца ў беларускай паэзіі. Паэтэса добра перадае псіхалогію жанчыны-беларускі. “Нацыянальнае і духам сваёй творчасці і блізкасцю да фальклору і самім характарам лірычнага героя… І філасофія і публіцыстыка ў яе вырастаюць з быту, з штодзённых турбот, клопатаў і трывог радной зямлі.”
Адзін з любімых пісьменнікаў Г. Бураўкіна – В. Быкаў. Яму прысвечаны артыкул “Па доўгу і праву салдата”, з яго відаць як удумліва прачытваецца Бураўкіным кожны твор празаіка, вылучаецца самае галоўнае. Талент В. Быкава, палемічныя героі, яны адстойваюць да апошняга не толькі агнявыя рубяжы, свае маральныя прынцыпы, свае ідэалы.
Не менш любімым пісьменнікам Бураўкіна з’яўляецца І. Мележ. З глыбокай павагай гаворыцца аб ім у артыкуле “Тры дні развітання з Крымам”. Там у Крыме, у санаторыі “Беларусь” сустрэліся І. Мележ з Г. Бураўкіным. Гутарылі пра самае заветнае – пра літаратуру, наведвалі любімыя мясціны. Артыкул Бураўкіна пра Мележа напоўнены смуткам па выдатнаму сыну роднай зямлі, што так заўчасна адышоў ад нас, не здзейсніўшы да канца сваіх шырокіх задум. Асобнае крытычнае выступленне паэта выкліканы жаданнем сказаць свае слова. Так было з рэцэнзіей на раман І. Мележа “Завеі. Снежань.”, з паэмай Р. Барадуліна “Блакада”.
У актыве Бураўкіна-крытыка некалькі артыкулаў пра творчасць П. Панчанкі, пра яго выдатны, непаўторны талент і сярод іх артыкул пад назвай “Нібы салдат у баі”, дзе расказваецца аб першым знаёмстве з паэзіей П. Панчанкі. Асабліва ўразілі яго вершы ваенных гадоў: “Сінія касачы”, “Коні”, “Вока снайпера”. У іх праўда народнага жыцця і праўда пачуццяў паэта. Франтавыя вершы Панчанкі, лічыць Бураўкін – адна з вяршынь яго творчасці. Г. Бураўкін аддае належную ўвагу кожнаму і перш за ўсё новым творам А. Куляшова і П. Броўкі. Паэма “Далёка да акіяна” цікава аб’ектывізаваным падыходам да паказу жыцця. У зборніку “Калі ласка” П. Броўкі ён убачыў і роздум, і непасрэднасць пачуццяў, і шырокі погляд на сучасны свет. А таксама у кнізе “Хай будзе святло” М. Танка. Добрыя словы былі сказаны пра А. Пысіна, Ю. Голуба.
Патрабавальна і добразычліва разглядае Г. Бураўкін аднатомнік Н. Гілевіча “Лісце трыпутніку”, у які ўвайшлі лепшыя творы за 2 дзесяцігоддзі, а значыць можна было гаварыць аб усёй творчасці паэта. У связі з 50-годдзем Н. Гілевіча Бураўкін выступіў з яркім і змястоўным артыкулам “Перазовы майстра”. Па-глыбакаму ўнутранаму абавязку напісан Г. Бураўкіным артыкул пра кнігу “Крывёю сэрца” (1967), у якой сабраны вершы загінуўшых на вайне маладых беларускіх паэтаў: З. Астапенкі, Л. Гаўрылава, А. Дубровіча і іншых. Яны розныя – гаворыць аўтар артыкула, але ў кожнага ёсць штосьці адметнае, арыгінальнае, праўдзівае.
Пераклады.
Асобная галіна творчай работы паэта – пераклады з найбольш вядомых яму славянскіх моў. У 1968 годзе ў Мінску выйшла кніга выбраннай лірыкі “Белая чайкa” балгарскага пісьменніка Найдана Вылчава, перакладзенная Г. Бураўкіным сумесна з Р. Барадуліным і Н. Гілевічам. Бураўкіну належаць пераклады патрыятычных твораў: “Прадчуванне”, “Лістападаўскае святло”, а таксама вершаў пра мастакоў і мастацтва: “Сутарэнне”, “Кашмар”, “Малюнак тушшу”. Пераклаў на беларускую мову камедыю А. Хмеліка “Пузыркі”, пастаўленную ў Мінску ў 1966 годзе. У 1979 годзе ў Мінску ў серыі “Паэзія народаў СССР” выйшла кніга “Заклінанне агню”, перакладзенная Бураўкіным. Паэма “Заклінанне агню” натуральна і свежа гучыць па-беларуску. Можна сказаць, што перакладчык добра справіўся з асноўнай сваёй задачай. Вось пачатак паэмы. У арыгінале:
Заходить осінь в сутемінь борів.
Лукавий холод крадеться ласкаво.
Спадае лист, як проминуща слава,
Явивши неминуще стовбурів.
У перакладзе:
Заходзіць восень у паўзмрок бароў.
Крадзецца холад хітра і ласкава.
Спадае ліст, як зманлівая слава,
Падкрэсліўшы нязменлівасць ствалоў.
Мову продкаў трэба пазнаваць і развіваць, каб усе бачылі, што і мы не жабракі, а народ, здольны ўнесці свой уклад у сусветную скарбніцу духоўнай культуры.
Узнагароды.
Генадзь Бураўкін з’яўляецца лаўрэатам прэміі Ленінскага камсамола Беларусі (1972), Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1980) за кнігу вершаў “Варта вернасці”. Узнагароджаны ардэнамі Працоўнага Чырвонага Сцяга і Дружбы народаў, медалём “За доблесную працу”, ганаровымі граматамі Вярхоўнага Савета БССР, Вярхоўнага Савета УССР, Вярхоўнага Савета Літоўскай ССР.
Некалькі адказаў на пытанні
1. Чытачоў заўсёды цікавяць аўтарскія разважанні аб творчых шляхах у літаратуры. З гэтае нагоды некалькі пытанняў. Як і чаму Вы сталі пісаць? Як з'явілася ўпэўненасць у правільнасці абранага шляху? Дзе вытокі Вашай шматпланавай творчасці? Хто з літаратараў аказаў на Вас найбольшы ўплыў?
Адказ. Адназначна адказаць, чаму пачаў пісаць (ці дакладней будзе сказаць пра пачатак — рыфмаваць), цяжка. Зачароўвала сама музыка паэтычнага слова, яго дакладнасць, «складнасць».І яшчэ—магчымасць сказаць пра штосьці важнае ці проста цікавае трохі незвычайна. Вось таму ў школьныя гады (недзе ў 5—6 класах) пачаў рыфмаваць заметкі ў насценгазету, а пасля і абразкі школьнага жыцця, водгукі да знамянальных дат. Пісаць (у сэнсе спрабаваць скласці мастацкі твор) пачаў значна пазней, нават пасля таго, як сёе-тое надрукаваў у абласным і рэспубліканскім друку.
Упэўненасць у правільнасці абранага шляху безумоўнай не назаву і сёння. Часам у душы і цяпер, калі перачытваю класіку ці любімых выдатных сучаснікаў, варушыцца сумненне: а можа, у іншай справе я зрабіў бы больш і лепш. Але без літаратуры я ўжо не магу. І адчуванне, што хоць нешта я ўмею, таксама часамі, на шчасце, прыходзіць. Так было, напрыклад, пасля кнігі «Жніво», пасля паэмы «Ленін думае пра Беларусь», пасля некаторых вершаў апошніх гадоў.
Вытокі маёй творчасці — на Полаччыне, у полацкіх барах і рэчках, лугах і нівах. І перш за ўсё ў Вялікай Айчыннай вайне, якая дала мне веданне бязмернай цаны жыцця і дабра і страшнай цаны зла і смерці. Пачаў пісаць я ад падсвядомай радасці і прыгажосці мірнага быцця. І яшчэ — ад жадання быць самым актыўным удзельнікам таго, што робіцца на роднай зямлі. І яшчэ — ад прыналежнасці да слаўнай гісторыі свайго народа.
Найбольшы ўплыў на мяне аказалі спярша Маякоўскі і Лермантаў, Купала і Колас, а пасля (з гадамі і дагэтуль) — Твардоўскі, Багдановіч, Куляшоў, Панчанка. Безумоўна, уплывала на мяне як на чалавека і літаратара і проза (у прыватнасці, Чэхаў, Чорны, Мележ, Брыль, Быкаў, Бондараў, Астаф'еў, Айтматаў) і творчасць літаратурных равеснікаў (Еўтушэнка, Вазнясенскі, Раждзественскі, Драч, Алейнік, Барадулін). Думаю, што не так прыкметна, але ўздзейнічалі, уплывалі на мой настрой і маладзейшыя — я ж іх чытаў, адгукаўся на іх радасць і трывогі...
2. Генадзь Мікалаевіч! 3 Вамі, ці, можа, на год-два раней або пазней, у беларускую літаратуру прыйшла вялікая кагорта таленавітых аўтараў. Чым, на Ваш погляд, можна растлумачыць гэту з'яву?
Адказ. 3'яву гэтую я растлумачыў бы дзвюма прычынамі: нашым жыццёвым вопытам і грамадскай атмасферай таго часу, калі заявіла аб сабе наша пакаленне.
Усе мы, прадстаўнікі цяперашняга «сярэдняга» пакалення, перажылі Вялікую Айчынную вайну — кожны па-свойму, кожны ў сваім краі, кожны рознай мерай, але перажылі са сваім народам, са сваёй Радзімай. Усе мы — дзеці партызанскай Беларусі, дзеці Савецкай улады. Бацькі нашы сумленна пранеслі праз ваенныя выпрабаванні свой лёс— хто загінуў, хто вярнуўся цяжка паранены, хто прайшоў у парахавым дыме да самага Берліна... Мы сваімі дзіцячымі вачамі ўбачылі і звярынае аблічча фашызму, і высокую чалавечую годнасць нашых аднавяскоўцаў, і мужнасць і адвагу партызан і чырвонаармейцаў. Гэта наш важны жыццёвы і пстарычны вопыт. І мы не мелі права не сказаць аб ім, не пакласці яго побач з вопытам тых, хто прайшоў шляхамі вайны з вінтоўкай за плячыма. А штуршком стала грамадская атмасфера ў краіне пасля XX партыйнага з'езда. Мы зразумелі, адчулі, што павінны адкрыта сказаць аб тым, што ведаем, аб чым думаем, над чым пакутуем, да чаго імкнёмся. Шчасце, што гэты штуршок прыпаў на пару нашай грамадзянскай сталасці (а можа быць, дакладней — нашага грамадзянскага сталення).
3. Генадзь Мікалаевіч! На Вашы вершы напісана шмат музычных твораў. Слухачам падабаюцца песні «Я ўдзячны лёсу», «Белы снег», «Зачарованая», «Матылі», «Песня пра Чэ Гевару». У праграме «Мінскай вясны — 85» прагучала араторыя «Бітва за Беларусь» старэйшыны беларускай музыкі Анатоля Багатырова. Разам з творамі А. Куляшова, Н. Гілевіча тут выкарыстаны і Вашы вершы. Наколькі свядома Вы арыентуецеся на «музыкальнасць»? Ды і як наогул ставіцеся да сучаснай, у тым ліку беларускай эстрады?
Адказ. Ніколі свядома на «музыкальнасць» не арыентуюся. Ды і названыя Вамі песні (акрамя «Матылёў»), напісаны на вершы, якія былі даўно апублікаваны,— так што я іх не прызначаў для песень. Але без музыкі паэзіі не бывае. Яна жыве ў нашым слове, у кожным гуку роднай мовы. Дарэчы, яна гучыць і ў прозе (толькі праяўленне яе там не такое відавочнае, як у вершах). 1 кампазітар, як «спецыяліст», яе адчувае больш дакладна, больш тонка, чым чытач і нават сам паэт. Безумоўна, я маю на ўвазе сапраўднага кампазітара і таленавітага паэта, а не халодных «вытворцаў» песень, дзе ні складу ні ладу ні ў музыцы, ні ў так званым тэксце.
Для беларуса песня заўсёды была частачкай душы — і ад таго, што лёс ягоны быў не багаты на радасці, многія даўнейшыя песні нашы такія задумныя і журботныя. Але якая светлая і жыццядайная іх стыхія! Думаю, што якраз глыбіннай сувязі з народнай мелодыкай абавязаны сваёй шматгадовай папулярнасцю лепшыя песні Н. Сакалоўскага, I. Любана, Ул. Алоўнікава, Ю. Семянякі, I. Лучанка. 1 калі эстрада (а яна існуе даўно і мае сярод моладзі агромністую папулярнасць) не адрываецца ад крынічак сваёй зямлі, яна варта ўсялякай пахвалы і падтрымкі. Вядома, пры ўмове — таленавітасць музыкантаў. Прыклад ёсць, зусім блізкі і радасны для нас—«Песняры». Не сумняваюся—калі б нашы любімыя спевакі арыентаваліся на шлягеры і замежныя рытмы, яны даўно сышлі б са сцэны і забыліся б, як дзесяткі і сотні іхніх калег. Прывязанасць да беларускага фальклору, да творчасці лепшых нашых кампазітараў і паэтаў забяспечвае ім зайздроснае творчае жыццё, хаця былі ў іх (і ёсць) і «тэхналагічныя» пошукі, і ўважлівыя адносіны да моды... Наогул, я лічу, што беларуская эстрада паспяхова даказала свой высокі ўзровень. Акрамя «Песняроў», заслужана любімыя ў публікі «Верасы», «Сябры», Тамара Раеўская, Яраслаў Еўдакімаў, Віктар Вуячыч... Хацелася б толькі большага прытоку новых сіл, большай разнастайнасці таленту...
4. У сучаснай беларускай паэзіі адметнае месца належыць жаночай плыні. Радуюць чытачоў сваімі творамі Данута Бічэль-Загнетава, Яўгенія Янішчыц, Вера Вярба, Нэла Тулупава, Раіса Баравікова, Вольга Іпатава, Валянціна Коўтун, Святлана Басуматрава. Прыхільна быў сустрэты першы зборнік Алы Канапелькі «Цвет алешыны». Асобныя крытыкі спрабуюць нават весці размову аб «жаночым» кірунку ў паэзіі. Мяркуецца, што чытачам будзе цікава ведаць Вашу думку пра гэта.
Адказ. Не веру, што ёсць асобная жаночая паэзія. Паэзія адна—сапраўдная, таленавітая. А хто яе творца — мужчына ці жанчына — хіба гэта так важна? Хаця, безумоўна, жаночае сэрца больш чуйнае і спагадлівае, чым мужчынскае. Дарэчы, сярод адданых прыхільнікаў паэзіі пераважная большасць— жанчыны...
Прыход у нашу паэзію цэлага атрада таленавітых дзяўчат (чамусьці не хочацца пісаць слова «жанчын») мяне вельмі радуе. Мы не такія ўжо багатыя на жаночыя імёны ў гісторыі літаратуры. Цётка. Канстанцыя Буйло. Эдзі Агняцвет... Нядаўна (ва ўсякім разе — не так даўно) актыўна працавала, на зайздрасць многім мужчынам, Еўдакія Лось, якой нам так не хапае сёння... А тут — цэлы букет: Данута Бічэль-Загнетава, Вера Вярба, Вольга Іпатава, Яўгенія Янішчыц, Раіса Баравікова, Таіса Бондар, Нэла Тулупава, Валянціна Коўтун, Галіна Каржанеўская, Святлана Басуматрава, Людміла Паўлікава... І ўсе розныя, адметныя. У кожнай свой голас, свая манера. Думаю, што без іх вершаў паэзію нашу сёння ўжо цяжка сабе ўявіць. Ва ўсякім выпадку, без іх яна была б намнога бяднейшай... Так што радуюся і чакаю новых імён, новых кніг.
5. Запраграмаванасць пісьма, аднастайнасць тэматыкі, выяўленчых сродкаў, часам дрэннае веданне роднай мовы, форматворчасць — часцей за ўсё менавіта такія недахопы ўласцівы для творчасці пачынаючых паэтаў. Вядома, што агульных рэцэптаў у паэзіі няма. Але ўсё ж Вам, Генадзь Мікалаевіч, амаль трыццацігадовы паэтычны вопыт дае права на асабістыя адзнакі творчасці маладых, парады ў іх адрас. Калі ўявіць, што паэт—гэта падарожнік, які сабраўся ў складаны і цярністы шлях да таямніц паэзіі, дык што б Вы пажадалі яму на дарогу?
Адказ. Я не быў бы такі бязлітасны ў ацэнцы творчасці маладых. Яны не такія, як мы, іх папярэднікі. І так павінна быць. Іншы час, у які яны прыйшлі ў літаратуру, іншы тэмп жыцця, іншы рытм настрояў. Таму і яны іншыя. Мы спяшаліся сказаць пра набалелае, не надта часам турбуючыся пра форму. А яны хочуць і ў форме быць сучаснымі, на ўзроўні веку. Што ж тут благога ці незразумелага? Хочацца, каб у іх было болей важкасці і адкрыцця ў змесце? Дык мы ж мяркуем ужо з вышыні нашага вопыту, а ў іх яшчэ так многа наперадзе. Дрэнна валодаюць словам? А хто іх не навучыў валодаць добра? Ці не мы самі?.. Словам, я за тое, каб ад маладых патрабаваць поўнай мерай, але нароўні з прэтэнзіямі да сябе.
![](https://s.studizba.com/z.php?f=/templates/si/i/noavatar.png&w=100&h=100&t=1"){kind=avatar}
