25 (641359), страница 11
Текст из файла (страница 11)
Дцнйа авиасийасында дашымаларын автоматлашдырылмыш системиндя сатышы интеграсийанын ясас амилляриндян биридир. Щяля 90-жы иллярдя АБШ косултатив «Аирлине Економикс» фирмасынын прогнозуна эюря 2000-жи иллярдя дцнйа авиасийа системиндя ясасян «Американ Аирлинес», «Бритисщ Аирлинес», «Делта Аирлинес», «КЛМ», «Луфтщанза», «САС», «Аирфранс» вя башга бу кими щегемон авиаширкятляри галараг бунлардан башга «Сингапур Аирлаинс» гыса мцддятдя дцнйа авиасийа дашымалар системиндя юзцня лайигли йер тутмушдур. Авропа авиаширкяти Алиталийа вя Либерийа юз араларында Романы вя мадриди ясас пункт кими истифадя едяряк Мексикайа (Либерийанын базары) вя Бангкока (Алиталийанын базары) бирликдя учушларын тяшкил етмяйя башладылар вя гыса мцддят ярзиндя 700 мин сярнишиндян ялавя 140 мин сярнишин дашымаларына наил олдулар. Жянуби Америка авиаширкятляри дцнйанын ян бюйцк авиаширкятляриня гаршы дурмаг цчцн бирляшяряк «Амкрикан Аирлаинс Сйстем» консернини йаратдылар. Бунун да ясас мягсяди Авропайа вя Шимали Америкайа учушларын тяшкили иди вя 4 авиаширктятин бирляшмясиндян сонра «Зудамерика» адлы авиаширкят тяшкил олунду. Щямин просесляр Асийа юлкялярини юзцня жялб етди. Индонезийа, Малайзийа, Сигапур, Таиланд вя Филиппин кими юлкяляр юз араларында иттифагын йарадылмасы щаггында мясяля галдырылды вя 6 ян бюйцк авиаширкят бюйцк авиаширкятляр коммерсийа дашыиалары щцгугу иля бир хятдян Авропа вя АБШ авиаширкяти бирлийиня гаршы чыхдылар.
Бундан яввял эюстярдийимиз глобал интеграсийа просесляри тякжя йухары ешелонларын йох вя ашаьы сявиййядя олан маркетинг просесляриня дя тохунур. Мясялян, «АЗАЛ»-ын бязи структурларында да эюрмяк олар: борт йемякляринин щазырланмасы сехи «Абелла-АЗАЛ», йерцстц хидмят «Граунд Щандлинг Компани», «АЗАЛ-Гейт» - иаишя хидмятляри вя с.
Интеграсийа просесляриндя милли авиаширкятимизин иштирак етмясинин мягсядя уйьунлуьун айирд етмяк цчцн гаршымыза беля бир суал гойа билярик, авиаширкятя дцнйа авиасийа базары лазымдыр йа йох. Йягин ки, щя жавабыны ешидярик. Авиаширкят инкишаф етмяк истяйирся вя авиасийа базарындан чыхмамаг истяйирся интеграсийа просесляриня гарышмамаг шяртиля:
-
Яэяр онун щегемонлуьу дцнйа авиасийа базарында мцдафия олунур.
-
О, малиййя вя техники жящятдян щяр щансы рягабят апаран авиаширкятя гаршы дура биляр.
Яввяллярдя изащ етдийимиз кими, инщисарчы авиаширкятин фяалиййяти жямиййят цчцн зийанлы сайылыр вя онларын инкишафына щеч бир зямин йохдур, анжаг малиййя вя техники жящятдян ян эцжлц авиаширкят юз мювгейини горуйуб сахлайа биляр. Белячликля, башга авиаширкят щяр щансы бир блок йараданда яввяла биринжи иштирак едяжяйи ясас базарда стратеъи перспективли план щазырламалыдыр ки, бурада иштирак едян башга авиаширкят нязяря алынмагла. Бу анжаг щямин блокун йарадылмасынын мягсядя уйьунлуьуну вя формасынын вя орада иштирак едяжяк иштиракчылары кимляр олдуьуну юйрянмяйя имкан верир. Авропа – Асийа хяттинин узунлуьуну нязяря алараг интеграсийа мясялясиня бахмаг олар.
ШИМАЛ
Yekaterinburqg
Moskva
Sankt-Peterburq
B A K I
London
Tokio
Paris
Pekin
ГЯРБ ШЯРГ
Roma
Hindistan
Dubay
Istanbul
ЖЯНУБ
Буна эюря дя Бакы авиаширкятлярдя тязя мещманханаларын тикинтиси, тяхя йцк анмбарлары вя аваданлыьы гурашдырмалыдыр вя бундан сонра щяр щансы бир авиаширкятин интеграсийа просесляри башлайа биляр вя Азярбайжан авиасийасынын инкишафы онун йерляшдийи реэиондан асылы олараг чох бюйцк эяляжяйи вардыр.
НЯТИЖЯ
Азярбайжан республикасынын харижи юлкялярля гаршылыглы файда верян ялверишли игтисади ялагяляри эенишляндирдийи щазырки шяраитдя няглиййатын ролу олдугжа бюйцкдцр. Бурада щава няглиййаты юзцня мяхсус йер тутур.
Щава няглиййаты щава йолу сярнишин, почт вя йцк дашыйан няглиййат нювцдцр. Халглар арасында мцхтялиф тяряфли мцнасибятлярин инкишафы вя дювлятляр арасында харижи-сийаси-игтисади ялагяляр бейнялхалг щава няглиййаты олмадан мцмкцн дейилдир.
Мцлки авиасийанын бейнялхалг тяшкилатынын (ИКАО) мялуматына эюря дцнйада мцнтязям авиасийа дашымасынын цмуми щяжминин 54%-и бейнялхалг щава няглиййатынын пайына дцшцр.
Бейнялхалг дашымада биринжи йери АБШ вя Бюйцк Британийа тутур. Цмумиликдя дцнйа щава няглиййатында бейнялхалг дашыма щяжми дахили дашыма щяжминдян йцкусякдир. Бейнялхалг дашыманын цмуми щяжминин 82%-и мцнтязям дашыма тяшкил едир. Бейнялхалг мцнтязям дашыманын ян мцщцм проблемляриндян бири цмумиликдя дцнйа авиадашымасында олдуьу кими дашыма тутумунун там йериня йетирилмямясидир. Бу ися бир сыра амиллярля шяртляшир. Беля ки, ящалинин щярякят ямсалынын артырылмасы сярнишин-креслодан истифадя дяряжясини артырар.
Дцнйа цзря мцнтязям дашыма щяжми 1999-2010-жу иллярдя щяр ил орта щесабла 4,5% артажаг. Бу артымын тямин едилмяси аеропортларын йцклянилмясиндян асылы олажагдыр. ИКАО-нун прогнозуна эюря бейнялхалг дашыманын щяжми эюстярилян мцддятдя щяр ил орта щесабла 3% артажаг. Бу эюстярижиляря наил олмаг цчцн тяййаря паркындан там истифадя олунмалыдыр.
Ишдя гейд едилдийи кими, дцнйа щава няглиййатынын дайаныглыьына вя динамик инкишафына игтисади мясяляляр даща чох тясир эюстярир.
Щава хятляринин бирэя истисмары формасы бейнялхалг фирмаларын йарадылмасы, харижи игтисади ялагялярин эенишляндирилмясинин ясас формасына чеврилмишдир. Бу биртяряфли истифадя иля йанашы икитяряфли истифадяйя ясасланыр. Икитяряфли ямякдашлыьын ялдя едилмяси биртяряфли ямякдашлыьын принсипляри нятижясиндя олмушдур. Ики партнйор паркында авиахятлярин бирэя истисмарынын ясас принсипляри вя шяртляри диплом ишинин мцвафиг бюлмясиндя эениш шярщ едилир. Бирэя мцяссисялярин йарадылмасы бейнялхалг авиахятлярин истисмарынын ясас истигамятляриндян биридир.
Дцнйа юлкяляриндя бейнялхалг игтисади мцнасибятляр вя харижи игтисади ялагялярин тянзимлянмясиндя ясас мягсяд бейнялхалг мигйасда рягабятя давам эятирмяк вя бейнялхалг ямяк бюлэцсцндя юлкянин йахындан иштирак етмясидир.
Азярбайжан Республикасы бейнялхалг игтисади мцнасибятляри ядалятли вя демократик ясасда, зяиф инкишафын ляьви, йени сийаси тявяккцр вя йени бейнялхалг игтисади гайдаларын гойулмасы истигамятиндя юз мювгеини горуйур вя мющкямляндирир.
Базар игтисадиййаты шяраитиня кечдикдя Азярбайжанын мцлки авиасийасы сечим гаршысында дурмушдур: МА идаряолунмасынын либераллашмасы вя йахуд онун фяалиййятинин дювлят тянзимлянмяси йолунун сечилмяси мягсядяуйьундур. Щялледижи аддым атылмамышдан юнжя, диэяр юлкялярин МА тяжрцбяси юйрянилмиш, Азярбайжанда сийаси, игтисади, демографик вязиййятин хцсусиййятляри тящлил едилмишдир.
Бизим фикримизжя, бейнялхалг дашымалары щяйата кечирян, авиаширкятин узунмцддят фяалиййят эюстярмяси цчцн – чохсайлы шяртляря жаваб верян мцяссисянин сямяряли идаряолунмасы зяруридир. Буна эюря дя, щава няглиййаты базарында наилиййятин амилляри ашаьыдакылар олмалыдыр:
1. Бцтцн сяйлярин мянфяятли фяалиййятдя вя яняняви эялир мянбяйляриндя тямяркцзляшмяси;
2. Континентлярарасы авиахяттляр шябякясинин йарадылмасы вя стратеъи бахымдан важиб реэилнал маршрутларда жямляшмя;
3. Диэяр дашыйыжыларла кооперативляшдирмя вя стратеъи иттифаглара дахил олма;
4. Йцксяк инкишаф етмиш сатыш канал системляринин йарадылмасы;
5. инновасийа менеджмент вя маркетинги;
6. мцштярилярин тялябляриня йцксяк диггят;
7. мараглы щеййят
8. авиаширкятин «имиджи»
ЯДЯБИЙЙАТ
-
Румянцева З.П. Мировой воздушный транспорт. М., - «Знание», 1971.
-
Артамонов Б.В. Конъюнктура мировых воздушных перевозок. М., «Международные отношения». 1986.
-
Тихонов В.М. Международные авиационные организации. М., «Транспорт», 1986.
-
Афанасьев В.Г. Международный воздушный транспорт. М., «Международные отношения». 1992.
-
Костромина Е.В. Экономика авиакомпании в условиях рынка. НОУ ВКШ «Авиабизнес», М., 2001
6. Исмайлов И.Щ. Мцлки авиасийа игтисадиййаты. Бакы. 2001.
7. ИКАО-нун гиймяти АЗАЛ-ын мясулиййятини артырыр. – «Азярбайжан» гязети. 28ю10.1997.
-
Civil Aviation Statistics of the World. – 1995- December 1996 – ICAO – approwed by the Secretary General and Publishrd under his authority. – DOC 9180/21. ICAO Statistics Xearbook.
-
www. аzaviation.com
-
azal & azal. вaku.az
-
World Air Transport Statistics (IATA) N43 WATS 6/909- International Air
Transport Association. Montreal – Geneva – London.
116












