57938 (572756), страница 3
Текст из файла (страница 3)
Абставіны, выключаюшчыя пакаранне, падрабязна выкладаюцца ў Караліне на прыкладзе забойства. Так, адказнасць за забойства не наступала ў выпадку неабходнай абароны, пры "защите жизни, тела и имущества третьего лица", пры затрыманні злачынцы па доўгу службы і ў некаторых іншых выпадках. Забойства ў стане неабходнай абароны лічылася правамерным, калі забіт быў нападаўшы з смярцельнай зброей і калі падвяргаўшыйся нападзенню не мог укланіцца ад яго. Ссылка на неабходную абарону выключаецца пры законным нападзенні (для затрымання злачынцы) і пры забойстве, здзейсненным пасля спынення нападзення, у ходзе ганення нападаюшчага. Судзебнік предпісваў правадзіць стараннае разбірацельства каждага канкрэтнага выпадка неабходнай абароны, так як правамернасць яе павінен быў даказываць сам забойца, а неправамернасць павінна была быць пакарана. Паводле Статута неабходная абарона і крайняя неабходнасць прызнаваліся абставінамі, якія вызвалялі ад крымінальнай адказнасці. Пры перавышэнні межаў неабходнай абароны вінаваты вызваляўся ад крымінальнага пакарання, але ён павінен быў выплаціць сваякам забітага галоўшчыну. Пры нанясенні толькі ран для вызвалення ад пакарання дастаткова было даказаць, што пацярпеўшы першы пачаў агрэсіўныя дзеянні незалежна ад таго, якая была пагроза і якія дзеянні мог прадпрыняць той, хто абараняўся.
Караліна прадугледжвае некаторыя змякчаючыя акалічнасці. Да іх аднасіліся атсутнасць намера, здзейсненне злачынства ў гневе. Змякчаючымі абставінамі пры крадзежы лічыўся малалетні ўзрост злачынцы (до 14 гадоў, па Статуту 1588 г. - 16 гадоў) і "прямая голодная нужда". Значна больш шматлікімі з’яўляюцца абцяжваючыя віну абставіна: публічны, дзерзкі, зланамеранны і кашчунственны характар злачынства, рэцыдыў, крупны памер страты, "дурная слава" злачынцы, здзяйсненне злачынства групай асоб, супраць свайго пана і г. д. У судзебніке разглядаюцца асобныя стадыі здзяйснення злачынства, выдзяляюцца замах на злачынства, якое разглядаецца як наўмыснае дзеянне, няўдалае наперакор волі злачынцы. Замах караўся звычайна так, як акончанае злачынства.
Крымінальны закон Статута гаворыць пра скончанае злачынства тады, калі злачынны намер ужо выкананы: украў, забіў, зраніў і інш. Дасягненне або недасягненне намечанай злачынцам мэты амаль не ўплывае на момант сканчэння злачынства і яго кваліфікацыю. Напрыклад, наход з мэтай забойства лічыцца акончаным злачынствам і ў тым выпадку, калі ён быў завершаны прычыненнем ран або прычыненнем маёмаснай шкоды (р. XI, арт.1). У Статуце рэгламентуюцца выпадкі, калі пасяганне на даброты і інтарэсы асоб не лічыцца злачынным. У прыватнасці, не прызнаецца злачынствам забойства вываланца (асобы, прысуджанай да выгнання за межы дзяржавы), які не меў ахоўнай граматы. Не падлягае крымінальнаму пакаранню замах на жыццё збеглага дзяржаўнага здрадніка. (р. I, арт.7), на жыццё незаконнанароджанага (р. XIV, арт.32). Для наяўнасці складу некаторых дзяржаўных злачынстваў дастаткова выяўлення злачыннай волі ў форме пагрозы. Замах па Статуту 1588 г. характарызуецца двума прыметамі: па-першае, пачаткам рэалізацыі злачыннай волі і, па-другое, недасягненнем злачыннага выніку. Напрыклад, злачынца выняў зброю на двары князя, хаця нікога "не забіў, не зраніў" (р. I, арт.9). Закон разглядае замах толькі адносна дзяржаўных злачынстваў і супраць асобы, і паколькі замах не прычыняе аб'ектыўнай шкоды, не прадугледжвае ўзнагароджвання асобы, на якую здзейснены замах. Вінаваты ж у замаху падлягае асабістаму пакаранню.
У аснову пакарання, прадугледжаных Каралінай, закладзен прынцып застрашэння. Яе каральныя меры адрозніваліся жорсткасцю. Асноўнымі відамі пакарання былі: смяротная кара (калесаванне, чатвертаванне, закапванне жывым у зямлю і др.); членашкоджванне; цялесныя пакаранні (сячэнне розгамі); выгнанне; турэмнае заключэнне; пакрыццё страт і штраф.
У адрозненні ад Караліны, Статут 1588 г. прасякнуты ідэяй гуманізму. У дачыненні да крымінальнага закона гэта выяўлялася ва ўстанаўленні адносна невялікіх тэрмінаў турэмнага зняволення, неўжыванні смяротнай кары да цяжарных жанчын і непаўналетніх, устанаўленні крымінальнай адказнасці шляхціца (аж да смяротнай кары) за забойства простага чалавека, замацаванне прынцыпу прэзумцыі невінаватасцi, больш высокай адказнасці за злачынства супраць жанчын і інш.
Можна зрабіць вынік, што ўзровень развіцця крымінальнага права у XVI ст. у Германіі і Беларусі быў амаль аднолькавы, але больш дасканалым і паслядоўным з’яўляеца Статут 1588 г. Адзначаючы жорсткасць крымінальных пакаранняў паводле старажытнага крымінальнага права Беларусі, варта звярнуць увагу на тое, што ў параўнанні з правам старажытнай Германіі, яно было больш лаяльным. У цэлым жа крымінальны закон феадальнай Беларусі характарызаваўся параўнальна высокай для свайго часу развітасцю, шырынёй ахопу рэгулюемых праваадносін, імкненнем да ўключэння ўсяго таго новага і прагрэсіўнага, што было выпрацавана чалавецтвам. Важна і тое, што апублікаванне ў XVI ст.д.рукаванага Статута 1588 г. садзейнічала даступнасці крымінальнага закона і, як следства, фарміраванню грамадскай правасвядомасці ў прагрэсіўным напрамку.
Спіс літаратуры
1. Статут ВКЛ 1588 г. Мн. 2005 г.
2. Юхо Я.А. Кароткі нарыс гісторыі длзяржавы і права Беларусі. Мн. 1992 г.
3. Доўнар Т.І. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі. Мн. 2007 г.
4. Крылова Н.Е., Серебренникова А.В. Уголовное право зарубежных стран. М.: Зерцало, 1998 г.
5. Уголовное право зарубежных стран. Общая часть/под ред. И.Д. Козочкина. М.: Омега-Л, 2003 г.
5. Малиновский В.И. История белорусской государственности. - Мн., 2003 г.
![](https://s.studizba.com/z.php?f=/templates/si/i/noavatar.png&w=100&h=100&t=1"){kind=avatar}
