60844 (673992), страница 2
Текст из файла (страница 2)
2. Узнікненне праблемы збыту прадукцыі, рэзкае падаражанне матэрыяльных рэсурсаў, хранічныя неплацяжы.
3. Нізкі ўзровень канкурэнтаздольнасці прадукцыі (вынік скарачэння інвестыцый у навуку і новыя тэхналогіі). Страта традыцыйных рынкаў збыту.
4. У с/г зніжэнне аб'ёмаў вытворчасці склала 14%. Прычыны: дрэннае забеспячэнне рэсурсамі, недахоп уласных крыніц фінансавання, нізкі ўзровень закупачных цэн, нізкая рэнтабельнасць сельскагаспадарчай вытворчасці, засуха 1994 г. (у той жа час на с/г у 1990-1994 гг. выдзялялася 50-60% бюджэту).
5. Палітыка штучнага стрымліванія цэн на с/г тавары, тавары прамысловасці, паслугі сувязі і транспарту, камунальнай гаспадаркі і г.д.
6. Рэзкае зніжэнне даходаў насельніцтва. На 1994 г. рэальная зарплата склала 24,8% ад узроўню снежня 1991 г. Даходы 60% насельніцтва апынуліся за мяжой мінімальнага спажывецкага бюджэту.
7. Выкарыстоўванне клірынгавых разлікаў (безнаяўныя разлікі гатовай прадукцыяй па заніжаных цэнах). Прамыя страты Беларусі ў 1993 г склалі 440 млн. долараў.
8. Вялікая знешняя запазычанасць (перад Расіяй за энергарэсурсы). За 1994 г. вырасла ў 10 разоў да 500 млн. долараў.
9. Высокая інфляцыя пасля лібералізацыі цэн 1992 г. 1992 г. 27% у месяц, 1993 г. 32% у месяц.
У 1994 г. ВВП у адносінах да 1990 г склаў 72%, аб’ём прамысловай вытворчасці 67%, капітальныя ўкладанні 57%. Рэзка ўзмацнілася дыферэнцыяцыя даходаў насельніцтва. З’явілася і стала пастаянна расці беспрацоўе. Працягласць жыцця зменьшылася з 71,1 года ў 1990 г. да 69,0 ў 1994 г. У гэты крызісны перыяд адбывалася пераліўка капіталу з матэрыяльнай вытворчасці ў сферу гандлёва-пасрэдніцкай дзейнасці і фінансаў, дзе мелі месца хуткае абарачэнне капіталу і магчымасці атрымання звышпрыбытку ва ўмовах інфляцыі. У 1994 г. рэйтынг Беларусі па ІРЧП знізіўся да 62-га месца сярод 175 краін свету.
Осноунымi задачамi праграмы неадкладных мер па выхаду эканомікі Рэспублікі Беларусь з крызісу (1994 г.) былi:
- Аздараўленне фінансавай і грашова-крэдытнай сістэм (у першую чаргу).
- Нармалізацыя знешнеэканамічных адносін, стабілізацыя нацыянальнай валюты.
- Сацыяльная падтрымка найбольш неабароненых слаёў насельніцтва. Удасканаленне аплаты працы.
- Узмацненне дзяржаўнага рэгулявання ў эканоміцы.
- Пераадоленне спаду вытворчасці.
Рэалізацыя праграмы дазволіла ў 1994-1995 гг. на час зменшыць інфляцыю, знізіць дэфіцыт дзяржаўнага бюджэту, затармазіць падзенне ўзроўню жыцця народа, прыпыніць абвальны спад вытворчасці.
Асноўныя накірункі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 1996 – 2000 гг.
Актуальнай стала новая задача стварыць перадумовы для пераходу ад спаду вытворчасці да яго стабілізацыі і некатораму росту. У гэтых мэтах былі распрацаваны і зацверджаны Асноўныя накірункі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 1996 – 2000 гг. Прыярытэты: экспарт, жыллё, харчаванне.
У якасці перспектыўнай прынята мадэль сацыяльна арыентаванай рынкавай эканомікі, якая будуецца па прынцыпах канстытуцыйных гарантый асабістых правоў і свабод грамадзян, свабоды прадпрымальніцтва, выбару прафесіі і месца працы, роўнасці ўсіх форм уласнасці, гарантыі яе недатыкальнасці і выкарыстання ў інтарэсах асобы і грамадства, забеспячэння ўзаемасувязі дабрабыту работніка і вынікаў яго працы, сацыяльнай абароны непрацаздольных і іншых сацыяльна ўразлівых пластоў насельніцтва, сацыяльнага партнёрства (паміж дзяржавай, прафсаюзамі і саюзамі прадпрымальнікаў). Сацыяльная арыентацыя рынкавай эканомікі дазваляе, з аднаго боку, захаваць сацыяльныя заваёвы народа, а з другога – выкарыстоўваць рынкавыя механізмы для павышэння эфектыўнасці эканамічнай сістэмы, яе ўспрымальнасці да навукова-тэхнічнага прагрэсу. Ствараючы ўмовы для рынкавай эканомікі, дзяржава ў сваёй эканамічнай палітыцы павінна імкнуцца да дасягнення такіх прынцыповых мэтаў, як рост дабрабыту народа, высокая ступень занятасці, спрыяльная для жыцця навакольнага асяроддзя.
Для гэтага неабходна:
- назіранне за сацыяльнымі індыкатарамі эканамічнага развіцця, уключаючы экалагічныя паказчыкі;
- змякчэнне праблемных эканамічных сітуацый;
- садзейнічанне эканамічнаму і сацыяльнаму прагрэсу.
Грамадская думка рэспублікі не падтрымлівала ідэалогію, “скачка ў рынак”. З 1990 г. па 1998 г. (з 30% да 15%) знізілася колькасць прыхільнікаў радыкальнага і хуткага пераходу да рынку. Больш за 40% рэспандэнтаў выступаюць за працяглы, але сацыяльна кантраляваны пераход да рынку.
У масавым усведамленні грамадзян Беларусі дамінуючае становішча па-ранейшаму займаюць каштоўнасці і арыентацыі мінулай эпохі. Сацыялагічныя даследаванні сведчаць, што пераважнай формай грамадскага ладу ў Беларусі ў 1996 – 41%, а ў 1998 г. – 42% грамадзян назвалі сацыялізм. За капіталізм пры гэтым выказалася, адпаведна 17% і 23% рэспандэнтаў. Такім чынам, для многіх грамадзян рэспублікі так і не зразумелы сапраўдныя мэты ажыццёўленых пераўтварэнняў. Усё гэта сведчыць і аб нежаданні насельніцтва адмовіцца ад сацыяльных гарантый ранейшага грамадскага ладу, сацыяльных каштоўнасцей.
На сённяшні дзень сярод краін СНД на долю Рэспублікі Беларусь прыходзіцца 0,9% тэрыторыі, 3,6% насельніцтва. Адначасова рэспубліка вырабляе 26,1% мінеральных угнаенняў, 53,7% хімічных валокан і ніцяў, 33,8% металарэжучых станкоў, 6,7% грузавых аўтамабіляў, 58,7% трактараў, 27,4% тэлевізараў, 33,4% халадзільнікаў і маразільнікаў, 11,4% тканіны, 13,3% бульбы, 7,7% малака і мяса, 6,7% яек.
Па апошніх апублікаваных дадзеных Беларусь па індэксе развіцця чалавечага патэнцыялу займае 57-е месца ў свеце. Гэта лепшы паказчык сярод дзяржаў СНД (Расійская Федэрацыя – 62-е месца, Казахстан – 73-е, Украіна – 78-е), хаця ў апошнія гады яе значна апярэдзілі краіны Прыбалтыкі і дзяржавы Усходняй Еўропы.
Уключэнне Беларусі ў эфектыўны міжнародны працэс падзелу працы дапускае наяўнасць адпаведных унутраных прадпасылак: развітага навукова-тэхнічнага і прамысловага патэнцыялу, высокага ўзроўню адукацыі насельніцтва, нацыянальнай тэхнічнай і гуманітарнай інтэлігенцыі, доступу да знешніх крыніц інфармацыі, капіталу і рэсурсаў. Усе гэтыя ўмовы ў той ці іншай ступені прысутнічаюць у Беларусі. Задача складаецца ў іх выкарыстанні і найлепшым камбінаванні з мэтай адстояць свае нацыянальныя інтарэсы ў глабальнай міжнароднай канкурэнцыі і выкарыстаць канкурэнтныя перавагі для ўмацавання свайго становішча ў сусветнай эканамічнай сістэме.
“Асноўныя напрамкі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на перыяд да 2010 г.” зацверджаны СМ РБ у красавіку 2000 г. У дакуменце вызначаны стратэгічныя мэты, задачы, базавыя прынцыпы і асноўныя прыярытэты на новае тысячагоддзе.
- Улік асаблівасцей Беларусі як малой краіны з адкрытай эканомікай.
- Улік працэсу глабалізацыі сусветнай эканомікі.
- Удзел беларускіх прадпрыемстваў у фінансава-прамысловых групах (ФПГ) і транснацыянальных кампаніях (ТНК) з мэтай прыцягнення новых тэхналогій і інвестыцый.
Паскарэнне працэсаў інтэграцыі Беларусі ў сусветную эканоміку з’яўляецца важнай перадумовай для паспяховай сістэмнай трансфармацыі яе эканомікі і далейшага прагрэсу чалавечага патэнцыялу.
Сацыяльная палітыка
Стратэгічнымі мэтамі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь з’яўляюцца: аздараўленне народа; павышэнне ўзроўню яго дабрабыту на аснове збалансаванага і ўстойлівага эканамічнага росту; забеспячэнне ўмоў для ўсебаковага развіцця чалавека.
Іх дасягненне звязана з паскарэннем росту і паляпшэннем якасных параметраў усяго народнагаспадарчага комплексу краіны. Неабходна пераўзброіць вытворчасць на аснове навейшых тэхналогій, каб перайсці на выпуск прадукцыі сучаснага ўзроўню. Толькі ўдзел у сусветным падзеле працы дасць магчымасць вырашыць ў бліжэйшай будучыні стратэгічныя задачы і перш за ўсё забеспячэнне росту даходаў насельніцтва, стварэнне годных умоў жыцця і асяроддзя пражывання чалавека.
У адрозненне ад эканамічна развітых краін структура выдаткаў дамашніх гаспадарак у Беларусі характарызуецца высокай доляй затрат на харчовыя тавары, нізкай – на набыццё тавараў культурна-бытавога і гаспадарчага прызначэння і яшчэ больш нізкай – на платныя паслугі. Удзельная вага кошту прадуктаў харчавання ў бюджэце сям’і на працягу 1995-1998 гг. зніжалася, але ў 1999 г. ён значна павысіўся і склаў 59,5% спажывецкіх выдаткаў. Назіраюцца істотныя адрозненні іх структур. Калі ў сем’ях з дзецьмі на харчаванне прыходзіцца 55,5% бюджэту, то ў сем’ях пенсіянераў – 74,5%.
Другі па значэнні артыкул выдаткаў насельніцтва – пакупка нехарчовых тавараў. У 1999 г ён склаў 27,9% супраць 23,4% у 1995 г. У 1999 г. рост цэн на тавары амаль у 2 разы апярэджваў рост кошту жыллёва-камунальных паслуг, у выніку чаго ўдзельная вага аплаты за ЖКП ў спажывецкіх выдатках знізіўся з 3,6% у 1998 г. да 2% у 1999 г.
Нязначныя выдаткі на культуру, адукацыю, адпачынак і спорт – 2,2%, на ахову здароўя – 1,9%. Аднак у 20% найбольш забяспечанага насельніцтва яны ў 5 разоў, а на ахову здароўя – у 3,5 раза большыя, чым у 20% найменш забяспечанага.
Канцэпцыя і Праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2001 – 2005 гг.
Галоўным вынікам рэалізацыі Канцэпцыі і Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2001 – 2005 гг. з’явіцца стварэнне ўмоў, якія забяспечваюць стабілізацыю і ўстойлівы эканамічны рост і на яго аснове – павышэнне ўзроўню жыцця народа.
Валавы ўнутраны прадукт павялічыцца за гэты час у 1,24 – 1,33 раза, прадукцыя прамысловасці – у 1,24 – 1,28, у тым ліку спажывецкіх тавараў – у 1,28 – 1,33 раза, сельскай гаспадаркі – у 1,2 – 1,3, а прадукцыя сфер паслуг – у 1,4 – 1,5 раза. Палепшыцца галіновая структура ВВП: доля прамысловасці складзе 31 – 32%, сельскай гаспадаркі – 8,8 – 9%, будаўніцтва – 6 – 6,3%, а доля сферы паслуг узрасце да 37 – 37,5%.
Прадукцыйнасць грамадскай працы павялічыцца на 28 – 36%. Матэрыялаёмістасць вытворчасці тавараў і паслуг знізіцца на 4 – 5%, а энергаёмістасць ВВП – на 15 – 20%. Зразумела, аб тым, што мы зможам жыць у багацці, не можа быць размовы. Але пасля пэўнага перыяду, хаця і з мінімальным запасам трываласці, мы ўсё жа зможам развівацца на ўласнай аснове, прыцягваючы крэдыты і інвестыцыйныя рэсурсы.
СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ
1. В.І. Галубовіч Эканамічная гісторыя Беларусі / Пад рэд. В.І. Галубовіча - Мінск, 1996.
2. С. Ф. Шымуковіч Эканамічная гісторыя Беларусі / С. Ф. Шымуковіч – Мн, 2001.
3. Доўнар-Запольскі М.В. Гісторыя Беларусі / Доўнар-Запольскі М.В.- Мінск, 1994.
4. 1. З гісторыі эканамічных рэформаў на Беларусі - Мн., 1990-е гг.
![](https://s.studizba.com/z.php?f=/templates/si/i/noavatar.png&w=100&h=100&t=1"){kind=avatar}
