74115 (Жаночыя вобразы ў творах малой прозы М. Зарэцкага "Сцежкі-дарожкі", "Вязьмо")

Курсавая работа

Жаночыя вобразы ў творах малой прозы М. Зарэцкага "Сцежкі-дарожкі", "Вязьмо"

Змест

Уступ

Асноўная частка

1. Жаночыя вобразы ў творах малой прозы М. Зарэцкага

2. Жаночыя вобразы раманах "Сцежкі -дарожкі" "Вязьмо"

Заключэнне

Выкарыстаная літаратура

Уступ

М хась Зарэцк (Касянко Міхаіл Яфімавіч ) пражы дужа кароткае, але творчых аднос нах багатае, змясто нае жыццё, якое траг чна абарвалася змрочныя гады стал нскай дыктатуры, у перыяд масавых рэпрэс й, што абрынул ся на савецк народ. У вын ку супрацьзаконных акцый был ф з чна зн шчаны сотн тысяч н чым не в наватых людзей, лёс як х падзял М. Зарэцк .

М хась Зарэцк аднос цца да л ку той вял кай плеяды беларуск х п сьменн ка , чыя творчасць до г я гады знаходз лася пад забаронай або папросту замо чвалася. хоць асобныя творы друкавал ся савецк час, большасць з таго, што складае стрыжань творчай манеры п сьменн ка, не было вядома шырокаму колу чытачо . А м ж тым пяру Зарэцкага належаць так я выдатныя аповесц раманы, як "Голы звер", "Вязьмо", "Сцежк -дарожк ", незакончаны раман "Крыв чы", а таксама шмат твора малой прозы.

Роскв т таленту праза ка прыйшо ся на часы так званай беларус зацы пачатку стал нскага тэрору. Дзве згаданыя акал чнасц не магл , безумо на ж, не па плываць на тэматыку дух яго твора . У мног х творах М. Зарэцк мкну ся асэнсаваць паслякастрычн цкую рэча снасць, тую новую мараль, якую прапаведавал бальшав к . Зарэцк -мастак адчу , што гэтая новая мараль не лепшым чынам уплывае на людзей, калечыць чалавечыя лёсы. Адной з ахвяра савецкага выхавання стала жанчына, якая адма лялася выконваць сваё прыроднае прызначэнне станав лася акты ным грамадск м дзеячам.

Мэтай працы з'я ляецца асэнсаванне жаночых вобраза у творчасц М. Зарэцкага.

Для даследавання паста ленай мэты неабходна вырашыць наступныя задачы:

1. Пазнаём цца з творам , у як х раскрываецца паста леная тэма;

2. Пазнаём цца с стэматызаваць л таратуразна чыя працы па тэме;

3. Вызначыць мастацкую функцыю жаночых вобраза у творчасц ;

4. Акрэсл ть розныя падыходы М. Зарэцкага да паказу жанчыны савецк м грамадстве.

У дадзенай працы мы паспрабуем спын цца на жаночых вобразах у так х творах п сьменн ка: апавяданн "Гануля", "Мар'я" (1922), "На маладое", "Бель" (1924), "Дз ная" (1925), "Навела пра каханне" (1926), "Кветка пажо клая" (1928), аповесць "Голы звер" (1926), раманы "Сцежк -дарожк "(1927) "Вязьмо"(1932).

1. Жаночыя вобразы творах малой прозы М. Зарэцкага

М хась Зарэцк ствары запам нальныя характары прадста н ко тагачаснага грамадства. Але часта яго вага ск равана да жаночых вобраза . Звернемся да вобраза "былых" "новых" жанчын праза ка паспрабуем асэнсаваць х ролю дэйнай глыб н яго твора .

Даследчыца нга Воюш у сва м артыкуле "У непрытульным свеце+" падае думку, што сярод шматстайных сюжэта , праблем характара вымалё ваецца агульны траг чны вобраз жанчына на грэбен жыцця на яго дне. Адцв лая кветка сярод разнатра я с мвал жаночай душы, апаленай пякучым святлом рэвалюцы . Але мы пав нны не згадз цца з гэтым меркаванем. Не ва с х творах а тар паказвае жанчыну на грэбен жыцця на яго дне. У ранн м творы "Гануля" а тар з самага пачатку гаворыць аб безнадзейнай жыццёвай с туацы Ганул : у яе няма хаты, няма на што жыць: "Гануля цётк Арыны за кавалак хлеба гародн ну з чорнай зямл калупала" [3, с. 118]. Был , канешне, светлыя моманты жыцця: "Бачыл , як красуецца стромкая маладая в шня; як яна [Гануля] ззяе, бл шчыць веснавым хараством+был цёмныя ночк , палк я пацалунк , абн мк , глыбок я жарк я цех " [3, с. 118]. Але потым прыехала "Гарадская", якая дала штуршок да новага жыцця, бо пасля сустрэчы Ганул з ёй, яна пачала жыць зус м па- ншаму: " пачало Ганул нешта раскв тать усярэдз не" [3, с. 119].

Спачатку Гануля проста глядзела за дзецьм аднавяско ца , потым мыла х бял зну на працягу сяго гэтага маленькага апавядання Гануля падымалася з кожным крокам усё вышэй вышэй. Так, у гэтым творы а тар паказвае, як гало ая гера ня паднялася з самага н зу выб лася у людз , не наадварот не засталася на дне.

Як п сьменн к рамантычнага к рунку М хась Зарэцк аддава шмат уваг барацьбе пачуцця , душэ ным рухам адз нокага чалавека, таму нездарма яго творах гало нае месца займаюць каханне любо як усеабдымныя, канцэптуальныя, кашто насныя паняцц .

Гэтая тэма прасочваецца мног х творах п сьменн ка ранняй яго творчасц тых творах, як я з'я ляюцца пераходным , так я як "Голы звер", "Кветка пажо клая" нш.

Пра каханне адказнасць за таго, каго мы прыручыл (А. дэ Сэнт-Экзюперы), апавяданне "На маладое". Яго гера ня Марылька замужам за нялюбым Ахрэмам, але знаходз ць адз ную цеху грэшным каханн з маладзеньк м Вас льком. Муж даведваецца пра гэта бярэ знахарк Га рыл х прываротнае зелле для жонк . Апоеная атрутай, ужо цяжарная, Марылька пам рае...

Вобраз Марыльк прадста н цы "старога" яшчэ адз н прыклад "пажо клай кветк ". "А Марылька... Бедная яна... Пан кла без пары, як кветка дрэнным, атрутным паветры. Зацягнула небараку згубная прорва жыццёвай багны..." [3, с. 196], спачувае ёй а тар напрыканцы твора. Жыццёвая багна паказана тут, як апавяданн "Мар'я".

Характар гало най гера н апавядання "Мар'я" выя лены сутычцы з лёсам. А тар вё жанчыну да сапра днага кахання праз выпрабаванн . Пак нутая Андрэем, Мар'я бярэ шлюб са сквапным Ягорам па яго загадзе заб вае сваё дз ця ад Андрэя. У сталым узросце яна сустракае ваеннага п сара Ляксандру, з як м шукае бл зкасц . У л рычным адступленн пра восень жыцця М хась Зарэцк фактычна п са пра сваю гера ню: "Восень жыцця чалавека... Х ба мала хараства гэтым адцв танн душы, у гэтым сумна-пакорным разв танн з уцехам , забавам маладосц ? Х ба не прыгожыя гэтыя астатн я абуджэнн павол засынаючага сэрца, гэтыя астатн я гулл ва-радасныя выбух зам раючага жыцця, гэтыя астатн я запозненыя асенн я кветк ? Запозненая асенняя кветка" [3, с. 46] гэта апошняе каханне Мар' , каханне-ачышчэнне змарнаванай пакутам душы, споведзь любаму сэрцу пра непапра ныя памылк жыцця. Мар'я прымае се дары лёсу вын ку перамагае барацьбе з духо най адз нотай, ганьбай, мужавым фанатызмам, смуткам па дз цяц , "забабонам " старога патрыярхальнага грамадства. Жыццё дорыць ёй як узнагароду хв л ны шчасл вага адцв тання, яшчэ адно малое чарговую надзею.

Неаднойчы а тар называе "дз най" Шумаву гало ную гера ню апавядання "Дз ная". Яна, прадста н ца жанаддзела, прыязджае рас-параджэнне Блонскага для правядзення асветн цкай работы сярод жанок. Яе задача аг тацыя за новы быт, дакладней, за выхаванне дзяцей дзяржавай, каб у жанчын бы час для стваральнай працы. Шумава дзейн чае адпаведна сва м закл кам аддае сына дз цячы дом. Пам ж ёю Блонск м узн кае заемнае пачуццё, але жанчына ба цца выяв ць у сабе чыста жаночыя рысы пак дае яго. У каханн Шумавай змагаюцца эмацыйнае рацыянальнае. Яе жаночая душа яшчэ не зазнала перараджэння, якое прая ляецца праз адма ленне сябе як жанчыны мац . Невыпадкова гера н няма мя тольк прозв шча.

Мы л чым, што гера ня не мкнецца перарадз цца, а зус м наадварот яна дэградуе, яна змагаецца за нейкую дэю, не бачачы перад сабой н чога, акрамя тольк гэтай дэ , якая яе на рац зроб ць шчасл вай.

У вын ку самаразбуральнай дзейнасц Шумава застаецца, як яна кажа, "без л шн х прывязанасцей" без кахання Блонскага любов ласнага дз цяц . Прапагандысцкая дзейнасць Шумавай у жанаддзеле фактычна ск раваная на стварэнне дз цячых дамо , адчужэнне дзяцей ад мацярок, гэтай нястомнай працы паступова, як шкодная праява "старога", у яе душы выпальваецца сама жаночая сутнасць.

У хв л ны разрыву з Блонск м яна прызнаецца: "Сама сябе баюся... Ува мне можа абудз цца жанчына... Не наогул жанчына, а такая... ну, слабая, адданая, бязвольная... Жанчына-раба, такая, якой не пав нна быць, якая - знявага для чалавека..." [3, с. 204].

Каханне творы малюецца зняважл вым, рабск м пачуццём для слабых. Шумава з'я ляецца слабой жанчынай. Яна н кол не адчуе, не знойдзе сва м жыцц таго кахання, якое змагло б зраб ць з яе сапра дную жанчыну, якая магла б пражыць шчасл вае жыццё разам з любым чалавекам, з любым сынам. Але бяда яе у тым, што яна к даецца на цёк ад самой сябе, спрабуе згуляць на сваю будучыню з жыццём у гульню без прав ла .

У "Навеле пра каханне" расказваецца пра двух маладых людзей трактарыста ударн ка Уладз ка пра Веру малое кучаравае стварэнне.

Уладз к кахае Веру, але неяк пасвойму. У яго не хапае рашучасц , смеласц падысц да яе сказаць словы кахання, прызнацца сва х пачуццях. Ён усё выношвае сва х думках, марах, але здзейсн ць гэтыя мары ён не можа. Уладз к то сумняваецца, то верыць, што каханне пам ж м снуе: "А часам Уладз ку сё-так здавалася, што Вера кахае яго, добра, моцна кахае, што яна проста хаваецца, х труха+" [3, с. 373].

Вера таксама кахае Уладз ка. гэта бачна па тым, як а тар ап свае аднос ны маладой дзя чыны да хлопца: "Бо чаго ж бы начай прыходз ла яна так часта да яго гараж? чаго б з'я лялася яна акурат тады, як у гаражы, апроч яго н кога няма? чаго б распытвала яна яго пра сякую дробязь?.." [3, с. 373].

М. Зарэцк падае творы здарэнне пол , кал да Уладз ка прыйшла сама Вера, каб разв тацца, бо пав нна была ехаць на вучобу горад, а Уладз к нават не звяртае ваг на дзя чыну, якую кахае.

Уладз к са злосц нац сну рычаг "Нешта раптам рванула яго за нагу з такой с лай, што ён, як сноп перакул ся на дол. боль+" [3, с. 376].

Ён пача ратаваць трактар грамадскую ласнасць. Можа гэты выпадак дапамог уратаваць каханне. А можа а тар хаце паказаць, што патрэбна было ратаваць каханне, тыя самыя лепшыя, светлыя пачуцц , а не тую бяздушную, халодную машыну, што патрэбна жыць не дзеля грамадскай уласнасц , а дзеля каханай жанчыны.

У гэтым творы пам ж вобразам Веры каханнем можна пастав ць знак ро на. Вера не пак нула Уладз ка, а пазвала з сабой. Яна сё зяла свае рук , як тады, кал прыйшла сама разв тацца: "яна зно гэтае нялюбае дзе чанё не дала яму сказаць рашучага слова" [3, с. 378]. Часам , каб паказаць свае пачуцц , не патрэбны словы: "Вера раптам нах ляецца да яго твару закрывае рот яму ц х м до г м пацалункам+" [3, с. 378].

У апавяданн "Бель" немалады рабочы Дан ла шукае дарогу абяцаную светлую будучыню на гэтым шляху сустракае "свядомую" работн цу завода Ганну Матузову. Закаха шыся, захоплены новым поглядам на жыццё, Дан ла пак дае сям'ю, але не забаве высвятляецца, што яго ахвяра была марнай у Ганны жо ншае захапленне. Даведа шыся пра гэта, Дан ла бяздумна крочыць у цемру з мовай ночы замярзае заве .

Безумо на, нельга разглядаць Ганн н учынак па-за той атмасферай, якая панавала першыя паслярэвалюцыйныя гады: тады " асяроддз нтэл генцы распа сюдз л ся рознага роду лявацк я, н г л стычныя, ультрарэвалюцыйныя тэоры сям' , шлюбу, свабоднага кахання, розныя погляды на выхаванне дзяцей г. д," [1, с. 11]. По нае хрысц янскага разумення свету сэрца Дан лы натыкаецца на вонкава лаг чныя, а пасутнасц разбуральныя погляды Ганны Зм тров ча, што нам нуюцца як "бель". Тут мы з даследчыкам не можам пагадз цца. Чалавек хрысц янскага светаразумення не дазвол ць сабе нават падумаць пра ншую жанчыну, бо гэта грэх пралюбадзейства. Даследчык, як гэта п са не разумее сам сэнсу паняцця "хрысц янскае светаразуменне".

Яна, "бель", блытае спрадвечныя маральныя арыенц ры, замятае прав льны шлях: "Бель гэта... сярэдз тож бель, бо ружовае зн кла. Н чога няма адна бель... А мо гэта не дарога?" [3, с. 166]. Апошняе пытанне для сучасн ка гучыць як рытарычнае. Дан лу, як у час зав рух , засляп ла гэтая безвын ковая, безнадзейная любо да Ганны. Ён н чога не бачыць перад сабой, забывае пра сям'ю. На нашу думку гэты с мвал чны вобраз "бель" у творы мае адмо нае значэнне.

Кал Дан ла тольк пачынае разумець законы разв цця новага ладу, то дасведчанай, адукаванай Ганны жо ёсць уя ленне пра дзеянне вял кага рэвалюцыйнага механ зма: "За важы каля сябе ржу якую прэч! Бачыць, што якая часц на машыны сапсулася, зам нае тольк прэч яе..." [3, с. 137]. У гэтых словах адлюстравана нежаночая дэструкты насць, адма ленне гало ных жаночых якасця м ласэрнасц шкадавання, на змену як м прыходз ць бездухо насць.

Разуменне нутранага жыцця Ганны таксама нежаночае. Душа гэта "посуд", абы ён бы , "а чаго нал ць стане..." [3, с. 147]. М. Зарэцк не мог не ведаць, што, паводле хрысц янскага светабачання, чалавек носьб т усёабдымнай Божай любов , кал сэрцы зн кае Бог (любо ), то м пасяляецца д'ябал. Напэ на, каб падкрэсл ць нябоскае паходжанне "савецкай любов ", а тар укла у вусны Ганны менав та слова з шырок м значэннем (любо , а не каханне) у маналогу, звернутым да Дан лы: "Люблю... Трэба прасцей на рэчы глядзець... Ну, можа, упадабалася табе трох ... як жанчына... Хочаш мяне... Навошта выдумваць яшчэ нешта надзвычайнае, вял кае, страшное... Час ужо знаць, што такое любо ..." [3, с. 147]. Натуральнае для а тара-гуман ста адз нства паняцця "жанчына" - "любо " "душа" парушанае. Жанчына са спустошанай душой, без любов "дз ная", "страшная", "незразумелая". Менав та так Дан ла спрымае Ганну. Яна паказана па-за домам, па-за сям'ёй, не традыцыйнай жаночай сферы займае чужую мужчынскую н шу сацыяльнай структуры.

Вобраз Ганны Матузовай, як большасць жаночых вобраза у прозе М хася Зарэцкага траг чны. Жанчына ста ць на шляху да адз ноты, бо не мае душэ най прывязанасц , яе барацьба за вольны свет перарасла барацьбу з сабой. У перспектыве лёс Ганны бачыцца так м, як у Марыны Гарновай, гало най гера н апавядання "Кветка пажо клая", бо расплата за памылк коштам чалавечага жыцця рана ц позна абавязкова наступае.

Каб праанал заваць вобраз Ганны у гэтым творы, то патрэбна яшчэ разгледз ць яшчэ адз н твор М. Зарэцкага "Кветка пажо клая".

"Кветка пажо клая". Гэты твор ста канцэнтрацыяй таго, што было нап сана дагэтуль, крокам да новага.

Чалавечыя аднос ны 1920 - 1930-я гг. нагадвал ваенныя часы, бо кожнага прыгнечвала невядомасць: хто застанецца стра за тра, а каго спасц гне смерць, хто будзе знагароджаны, а хто пакараны. Атмасфера рэпрэс й вымушае Марыну Гарнову раб ць антычалавечыя чынк , як я здаюцца прав льным , пакуль не тычацца кагосьц з бл зк х людзей, тых, з к м чалавек звязаны любо ю.

Змест "Кветк пажо клай" глыбок . Дачка памешчыка Марына Гарнова юнацтве паспрабавала парваць са сва м класам, са сва м асяроддзем. яе спроба здзейсн лася. Спярша Марына была эсэркай, а потым яна верай пра дай служыла савецкай уладзе. "Працавала надзвычайнай кам с , займала важную пасаду, добра працавала, была вядома с м тутэйшым "контрам" як спрытная чэк стка з п льным вокам сталёвай цвёрдасцю" [3, с. 253]. У сваёй працы Гарнова, не за важы шы гэтага, перайшла мяжу дапушчальнага. Яна стала ахвярай дэ рэвалюцыйнай бязл таснасц , жорсткасц , забылася пра м ласэрнасць. Гарнова парушыла маральныя прынцыпы жыцця, жыццё ей адпомсц ла. Пачалося гэта парушэнне не тады, кал яна на закл к бацько вярнуцца дадому адказала л стом: "Не л чыце мяне вашай дачкой". I зраб ла гэта лёгка, з усмешкай, "гэта была н бы забава маленькая" [3, с. 268].

Не, усё пачалося тады, кал Марына не працягнула рук брату, як прас паратунку, бо яму пагража арышт, як прысяга , што кал сястра дапаможа збегчы за мяжу, ён не будзе болей выступаць супраць савецкай улады, займацца варожай дзейнасцю. На гэты крык душы спалоханага чалавека "спрытная чэк стка з сталёвай цвёрдасцю" не адгукнулася. Не адгукнулася таму, што бязл тасная барацьба вытруц ла з яе душы дабрыню м ласэрнасць. Яна ласнаручна падп сала смяротны прысуд брату.